พลวัตทางนิเวศวิทยาสังคมและการจัดการกรรมสิทธิ์พื้นที่สาธารณะชายฝั่ง อ่าวบ้านดอน: กรณีศึกษาชุมชนบ้านปากน้ำท่าทอง ตำบลท่าทอง อำเภอกาญจนดิษฐ์ จังหวัดสุราษฎร์ธานี

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาพลวัตนิเวศวิทยาสังคมในการใช้พื้นที่สาธารณะชายฝั่งอ่าวบ้านดอน และ 2) ศึกษาการจัดการกรรมสิทธิ์พื้นที่สาธารณะชายฝั่งอ่าวบ้านดอนชุมชนปากน้ำท่าทอง ตำบลท่าทอง อำเภอกาญจนดิษฐ์ จังหวัดสุราษฎร์ธานี เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ ศึกษาข้อมูลจากเอกสาร สัมภาษณ์เชิงลึก และสนทนากลุ่ม เลือกผู้ให้ข้อมูลสำคัญแบบเจาะจง ได้แก่ 1) ประธานกลุ่มอาสาสมัครพิทักษ์ทะเล 2) สมาชิกกลุ่มอาสาสมัครพิทักษ์ทะเล 3) ประมงพื้นบ้าน 4) ผู้ประกอบการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำ และ 5) นักวิชาการ รวมจำนวน 15 คน วิเคราะห์ข้อมูลเชิงเนื้อหาและสรุปโดยภาพรวม ผลการศึกษาพบว่า 1) พลวัตนิเวศวิทยาสังคมในการใช้พื้นที่สาธารณะชายฝั่งอ่าวบ้านดอน แบ่งเป็น 4 ยุค ได้แก่ 1.1) การเข้าถึงแบบเปิด ทุกคนสามารถเข้าถึงทะเลเพื่อจับสัตว์น้ำดำรงชีพอย่างอิสระ 1.2) สิทธิชุมชน ชุมชนใช้พื้นที่เพาะเลี้ยงสัตว์น้ำเพื่อดำรงชีพและสร้างรายได้ใช้สิทธิตามธรรมชาติในเขตทะเลหน้าบ้าน 1.3) เศรษฐกิจเชิงพาณิชย์ เป็นการผลิตเพื่อการค้าโดยผันตัวเองมาทำธุรกิจเลี้ยงกุ้งกุลาดำ และ 1.4) ตลาดทุนนิยม เป็นการใช้พื้นที่ชายฝั่งทะเลเลี้ยงหอยแครง ยึดครอบครองเป็นกรรมสิทธิ์เอกชน โดยการจัดสรรพื้นที่ให้เอกชนตามกฎหมายของรัฐ และ 2) การจัดการกรรมสิทธิ์พื้นที่สาธารณะชายฝั่งอ่าวบ้านดอน มี 3 ลักษณะ ได้แก่ 2.1) การไม่มีกรรมสิทธิ์ เปิดให้ทุกคนสามารถเข้าถึงทรัพยากรได้เสรี 2.2) กรรมสิทธิ์เอกชน กรรมสิทธิ์ที่รัฐจัดสรรพื้นที่ทะเลสาธารณะให้เอกชนครอบครองสิทธิ์ตามกฎหมาย และ 2.3) กรรมสิทธิ์ชุมชน การใช้สิทธิทางทรัพยากรธรรมชาติที่ทุกคนในชุมชนสามารถเข้าถึงและใช้อย่างเสมอภาคโดยใช้กฎกติการ่วมกันของชุมชนเพื่อความยั่งยืนของทรัพยากรชายฝั่ง