การศึกษาเปรียบเทียบเชิงปรัชญาระหว่างขันธ์ 5 กับปัญญาประดิษฐ์

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาหลักขันธ์ 5 ในพระพุทธศาสนา แนวคิดปัญญาประดิษฐ์และเปรียบเทียบเชิงปรัชญาระหว่างแนวคิดหลักขันธ์ 5 กับปัญญาประดิษฐ์ในอภิปรัชญา ญาณวิทยาและจริยศาสตร์เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ ได้วิจัยเกี่ยวกับเอกสารหลักขันธ์ 5 กับปัญญาประดิษฐ์ ผลการวิจัยพบว่า หลักขันธ์ 5 ในพระพุทธศาสนา ตามแนวปรัชญา ชีวิตของมนุษย์หรือสัตว์ เกิดขึ้นจากการรวมตัวกันของขันธ์ 5 ได้แก่ รูปเวทนา สัญญา สังขาร และวิญญาณ รวมเรียกว่า รูปและนาม ส่วนที่เป็นรูป คือ วัตถุธาตุ เรียกว่า กาย ส่วนนาม คือ การสำนึกรับรู้อารมณ์ เรียกว่า จิตใจ ทั้งกายและจิตใจ ทำงานร่วมกัน เมื่อจิตคิด สั่งการให้เคลื่อนไหวร่างกายก็จะเคลื่อนไหวตามมา ย่อมเกิดจากเจตนา และต้องรับผิดชอบพฤติกรรมของผู้กระทำปัญญาประดิษฐ์ ในทางกายภาพ คือ รูปขันธ์ ทำงานผ่านอัลกอริทึมและการประมวลผลข้อมูลมหาศาล แม้ปัญญาประดิษฐ์ สามารถจำลองการรับรู้ได้ แต่ไม่สามารถมีความรู้สึกสุขหรือทุกข์หรือสำนึกรู้ชั่วดีด้วยตนเองดุจมนุษย์ และผลการเปรียบเทียบเชิงปรัชญาและแนวคิดหลักขันธ์ 5 กับปัญญาประดิษฐ์ ผ่านหลักปรัชญา 3 สาขา คือ 1) ด้านอภิปรัชญา ในด้านการเป็นสิ่งมีชีวิต ปัญญาประดิษฐ์ ขาดเวทนาขันธ์ (ความรู้สึกสุขหรือทุกข์) สังขารขันธ์ (มีจิตสำนึกปรุงแต่งเป็นกุศล อกุศล) และวิญญาณขันธ์ (การรู้จักคิด) ในด้านความเป็นตัวตน ไม่อาจบอกอัตลักษณ์ อ้างสิทธิและความเป็นปัจเจกบุคคลของปัญญาประดิษฐ์ได้ 2) ด้านญาณวิทยา ปัญญาประดิษฐ์ทำงานผ่านอัลกอริทึมและการประมวลผลข้อมูลมหาศาล ซึ่งความรู้เป็นเพียงแค่การประมวลความทรงจำมาจัดระบบ เป็นแบบประสบการณ์นิยม แต่ไม่มีการคิดวิเคราะห์แบบเหตุผลนิยม และ 3) ด้านจริยศาสตร์ปัญญาประดิษฐ์ทำงานแบบกลไกนิยม ย่อมขาดเจตนา และขาดความรับผิดชอบโดยตัวเองของปัญญาประดิษฐ์ ด้านจริยธรรมเป็นเรื่องของผู้สร้างปัญญาประดิษฐ์