ค่านิยมและโครงสร้างการปกครอง: ปัจจัยหนุนหรือต้านการทุจริต

บทคัดย่อ

ปัญหาการทุจริตเป็นปัญหาที่ฝังรากลึกในสังคมไทยมายาวนาน และส่งผลกระทบต่อการบริหารราชการแผ่นดินและงบประมาณที่นำไปใช้ในการพัฒนาประเทศถูกเบียดบังไป หนึ่งในสาเหตุสำคัญคือการขาดคุณธรรมและจริยธรรมของข้าราชการทั้งฝ่ายประจำและฝ่ายการเมือง ที่ไม่ให้ความสำคัญกับประโยชน์สาธารณะเป็นลำดับแรก และประชาชนก็ยังคงพึ่งพาระบบอุปถัมภ์ ความรักพวกพ้อง ส่งเสริมค่านิยมแบบเอื้อประโยชน์ส่วนตนและลำเอียง ซึ่งนำไปสู่ความไม่เป็นธรรมในสังคม ความขัดแย้งทางผลประโยชน์ และการทุจริตเชิงนโยบาย ยิ่งไปกว่านั้น การรัฐประหารในประเทศไทยเกือบทุกครั้งล้วนมีข้ออ้างเกี่ยวกับการทุจริตของรัฐบาลก่อนหน้า มีการออกพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยการป้องกันและปราบปราม การทุจริต พ.ศ. 2542 (แก้ไขเพิ่มเติม พ.ศ. 2550 ฉบับที่ 2 พ.ศ. 2554 และฉบับที่ 3 พ.ศ. 2558) ดังนั้น หากต้องการแก้ไขปัญหาการทุจริตอย่างเป็นรูปธรรม จึงต้องศึกษาว่าโครงสร้างของรัฐบาลที่มาจากการเลือกตั้งหรือการรัฐประหารว่ามีผลต่อการทุจริตหรือไม่ อีกทั้งศึกษาค่านิยมที่มีบทบาทในการส่งเสริมพฤติกรรมทุจริต เพื่อนำไปใช้ในการรณรงค์สร้างค่านิยมที่ดีและต่อต้านการทุจริตอย่างยั่งยืน จากผลการวิจัยพบว่า ดัชนีการรับรู้การทุจริตของรัฐบาลที่มาจากการเลือกตั้งและที่มาจากการรัฐประหารไม่แตกต่างกันอย่างชัดเจน อย่างไรก็ตาม ค่านิยมที่ฝังอยู่ในระบบอุปถัมภ์ของไทยมีอิทธิพลอย่างมากต่อการเกิดทุจริต ดังนั้น การแก้ปัญหาในระยะยาวจึงต้องมุ่งเปลี่ยนค่านิยมของสังคมไทยไม่ส่งเสริมระบบอุปถัมภ์ ส่งเสริมให้ยึดมั่นในความดี ความถูกต้อง และจริยธรรม ซึ่งจะนำไปสู่การสร้างพลเมืองที่มีคุณธรรมและสามารถป้องกันการทุจริตได้อย่างเป็นรูปธรรมในอนาคต