รูปแบบการประยุกต์ใช้หลักสติในการพัฒนาคุณภาพชีวิตของการบริโภคปัจจัยสี่ ในสังคมบริโภคนิยม

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาแนวคิดการพัฒนาคุณภาพชีวิตของการบริโภคปัจจัยสี่ในสังคมบริโภคนิยม ผลการวิจัยพบว่า แนวคิดดังกล่าวมีลักษณะเป็นการบริโภคเชิงสัญญะ (Symbolic Consumption) มากกว่าการบริโภคเพื่อความจำเป็นพื้นฐาน โดยประชาชนถูกชักนำจากสื่อ การโฆษณา และค่านิยมทางสังคม ทำให้เลือกบริโภคเพื่อตอบสนองภาพลักษณ์และความอยากมากกว่าความต้องการจริง ส่งผลให้เกิดพฤติกรรมเกินพอดีและขาดสมดุลต่อสุขภาวะ 2) หลักสติที่ปรากฏในคัมภีร์พระพุทธศาสนา สามารถสังเคราะห์ได้เป็น 3 มิติ ได้แก่ 1) สติในพระไตรปิฎก อธิบายว่าเป็นความระลึกได้ รู้เท่าทันอารมณ์ เช่น สติปัฏฐาน 4 และอานาปานสติ 2) สติในคัมภีร์อรรถกถาและคัมภีร์อื่น ๆ ที่เปรียบสติเป็นเครื่องควบคุมจิตและไม่ให้หลงตามสิ่งเร้า 3) สติในทัศนะนักวิชาการที่มองว่าสติเป็นทักษะสำคัญในการแยกแยะความจำเป็นกับความอยาก และลดอิทธิพลสื่อ 3) การประยุกต์ใช้หลักสติเพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิตด้านการบริโภคแบ่งเป็น 3 กระบวนการ คือ การพัฒนาสติเพื่อพฤติกรรมระดับปัจเจกบุคคล ได้แก่ บริโภคอย่างพอเหมาะ ใช้สติพิจารณาเหตุผลก่อนบริโภค การพัฒนาระดับสังคม ได้แก่ ส่งเสริมการรู้เท่าทันสื่อและลดค่านิยมอวดฐานะ และระดับการบริโภคอย่างยั่งยืน คือ บริโภคตามความจำเป็น คำนึงผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม และลดการเป็นทาสตัณหา การสังเคราะห์ทั้งหมดนำไปสู่การสร้าง 2CNVMW Model ซึ่งเป็นกรอบคิดใหม่ทางพระพุทธศาสนาที่ช่วยให้ผู้บริโภคเข้าใจความต้องการที่แท้จริง ลดผลกระทบของบริโภคนิยม และพัฒนาคุณภาพชีวิตอย่างสมดุลด้วยสติ พร้อมทั้งเสริมสร้างทัศนคติที่ถูกต้องต่อการใช้ทรัพยากรอย่างรู้คุณค่าและยั่งยืนยิ่งขึ้น อันนำไปสู่สังคมที่ตระหนักถึงความพอเพียงและการพัฒนาที่ตั้งอยู่บนฐานแห่งปัญญาแท้จริง