การศึกษาเพื่อความมั่นคงหรือสันติภาพ?: ทบทวนนโยบายด้านการศึกษาของรัฐในความขัดแย้งชายแดนใต้

บทคัดย่อ

บทความนี้ศึกษาและวิเคราะห์วิธีการดำเนินนโยบายด้านการศึกษาของรัฐไทยซึ่งได้ใช้การศึกษาเพื่อบรรลุเป้าหมายในด้านความมั่นคงในพื้นที่ความขัดแย้งในชายแดนใต้ในบทความนี้จะใช้กรอบคิดในเรื่อง “เหยื่อ-ผู้กระทำ-ผู้ปลดปล่อย-ผู้สร้างสันติภาพ” (Victim-Perpetrator-Liberator-Peacebuilder หรือ VPLP) ซึ่งเป็นแนวคิดที่คิดค้นโดย Tejendra Pherali ในการศึกษาบทความนี้พบว่าโดยส่วนใหญ่การศึกษาในบริบทชายแดนใต้มักจะตกเป็นเหยื่อของความรุนแรงและในขณะเดียวกันก็เป็น “ผู้กระทำ” ที่กระตุ้นให้เกิดความขัดแย้งมากกว่าจะช่วยหนุนเสริมการสร้างสันติภาพ โรงเรียนรัฐและครูตกเป็นเป้าหมายการโจมตีเนื่องจากผู้ก่อความไม่สงบมองว่าคนกลุ่มนี้เป็นตัวแทนของรัฐ รัฐไทยใช้การศึกษาเป็นเครื่องมือในการปลูกฝังสำนึกความเป็นชาติไทย การใช้ภาษาไทยและประวัติศาสตร์ไทยที่มีกรุงเทพฯ เป็นศูนย์กลางในการจัดหลักสูตรการเรียนการสอนยังไม่ได้มีการให้ความสำคัญต่อภาษา ประวัติศาสตร์ และอัตลักษณ์ท้องถิ่นมากเพียงพอ สถานการณ์ดังกล่าวมีแนวโน้มแย่ลงหลังการรัฐประหารในพ.ศ. 2557 โดยกองทัพได้เข้ามามีส่วนในการขับเคลื่อนแนวคิด “การศึกษาเพื่อความมั่นคง”

หากเราจะปรับบทบาทของการศึกษาให้ทำหน้าที่ในการสนับสนุนการสร้างสันติภาพ รัฐบาลจะต้องแสดงให้เห็นว่ารัฐตระหนักและยอมรับถึงความหลากหลายของอัตลักษณ์ทางชาติพันธุ์และศาสนาอย่างแท้จริงโดยผ่านการออกแบบระบบการศึกษาเสียใหม่ อาทิ การยอมรับความหลากหลายทางวัฒนธรรมและการเปิดพื้นที่ให้มีการออกแบบหลักสูตรท้องถิ่น ส่งเสริมการศึกษาแบบพหุภาษาบนฐานของภาษาแม่ การประกาศให้มลายูถิ่นปัตตานีเป็นภาษาทำงานในชายแดนใต้และส่งเสริมการศึกษาเพื่อการเรียนรู้ระหว่างวัฒนธรรม โครงการเหล่านี้อาจเป็นรูปธรรมที่แสดงให้เห็นถึงการแปรเปลี่ยนในเชิงนโยบายเพื่อทำให้การศึกษาได้ช่วยหนุนเสริมให้เกิดสันติภาพที่ยั่งยืน