“สองพะเคือ” ความเป็นมา และอานิสงส์การสร้างพระพุทธรูป

-

บทคัดย่อ

 บทความเรื่องนี้เป็นการศึกษาความเป็นมา และอานิสงส์การสร้างพระพุทธรูปในดินแดนดีสาน ที่ปรากฏ ในหนังสือ “สองพะเคือ” ฉบับวัดพระธาตุเชิงชุมวรวิหาร ตำบลธาตุเชิงชุม อำเภอเมืองสกลนคร จังหวัดสกลนคร ต้นฉบับบันทึกด้วยอักษรธรรมลาว – อีสาน บนแผ่นลานดิบ จำนวน 1 ผูก ประกอบด้วย 16 ลาน กล่าวถึง ประวัติความเป็นมาของการสร้างพระพุทธรูปขึ้นเป็นครั้งแรกในสมัยพุทธกาลของพระเจ้าประเสนชิตหรือพระเจ้าปเสนทิโกศล
ผู้ครองนครสาวัตถี แค้วนมคธ พร้อมกับการพรรณนาอานิสงส์ว่าด้วยการสร้างพระพุทธรูปจากวัสดุต่าง ๆ รวมแล้ว 14 ชนิด อันได้แก่ ใบไม้ ผ้า ดินจี่ ครั่ง ไม้ ปูน กระดูก หิน ตะกั่ว ทอง เงิน แก้ว ทองคำ และการนำวัสดุที่กล่าวมานำมารวมกันจัดสร้างเป็นองค์พระ ซึ่งพบว่า เนื้อหายังมีความคล้ายคลึงกับหนังสืออานิสงส์สร้างพระเจ้าที่นิยมในดินแดนล้านนา ที่หยิบยกเนื้อหาขึ้นต้นของเรื่องมาจากตำนานพระแก่นจันทน์ ตอนท้ายจึงพรรณาอานิสงส์ สำหรับหนังสือดังกล่าวในอดีตนิยมนำมาแสดงธรรมเทศนาฉลองสมโภชเมื่อมีการสร้างพระพุทธรูปของคณะผู้มีจิตศรัทธา ทั้งนี้ พระพุทธรูปจัดเป็นงานทัศนศิลป์ ในกลุ่มของอุเทสิกเจดีย์ที่สร้างขึ้นแทนองค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า เพื่อเป็นพุทธานุสติกับการเป็นสิ่งยึดเหนี่ยวจิตใจ โดยชาวอีสานเรียกพระพุทธรูปว่า “พระเจ้า” หรือ “ฮูปพระเจ้า” แสดงถึงการยกฐานะให้เป็นที่เคารพเหนือสิ่งอื่นใดอย่างไม่สงสัย อย่างไรก็ดีจะเห็นได้ว่า หนังสือสองพะเคือเป็นสิ่งที่แสดงให้เห็นถึงสารัตถะทางความคิดกับคติความเชื่อเกี่ยวกับ “การสร้างบุญ” ที่ประกอบด้วยการสร้างสรรค์ชิ้นงานที่เป็นทัศนศิลป์ผสานกับความศรัทธาของพุทธศาสนิกเวทีชนผู้มีจิตศรัทธา ในการสร้างสรรค์รูปเคารพแทนองค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าจากวัสดุต่าง ๆ