ห้องน้ำในฐานะพื้นที่ทางเศรษฐศาสตร์การเมือง: วิภาษวิธีของการเข้าถึงทรัพยากรสาธารณะกับอัตลักษณ์ทางเพศ
คำสำคัญ:
ห้องน้ำสาธารณะ, เศรษฐศาสตร์การเมือง, อัตลักษณ์ทางเพศ, กฎหมายเปรียบเทียบ, ทฤษฎีวิพากษ์บทคัดย่อ
บทความวิชาการนี้วิเคราะห์ "ห้องน้ำ" ในฐานะพื้นที่ที่มีความหมายเชิงเศรษฐศาสตร์การเมืองและเป็นสมรภูมิแห่งการต่อสู้เรื่องอัตลักษณ์ทางเพศ โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อตรวจสอบความเชื่อมโยงระหว่างการจัดสรรทรัพยากรสาธารณะ (ห้องน้ำ) กับการนิยามและควบคุมอัตลักษณ์ทางเพศ เปรียบเทียบกฎหมายและแนวปฏิบัติในต่างประเทศกับประเทศไทย และเสนอองค์ความรู้ใหม่เชิงทฤษฎีวิพากษ์ การวิจัยใช้วิธีการวิเคราะห์เอกสาร การวิเคราะห์เชิงเปรียบเทียบ และการวิเคราะห์เชิงวิพากษ์ โดยประยุกต์ใช้แนวคิดของนักคิดคนสำคัญเช่น Foucault, Butler และทฤษฎีสตรีนิยมทางกฎหมาย
ผลการศึกษาพบว่า ห้องน้ำไม่ได้เป็นเพียงสิ่งอำนวยความสะดวกด้านสุขอนามัย หากแต่เป็นพื้นที่ที่สะท้อนความสัมพันธ์เชิงอำนาจและความไม่สมดุลในสังคม การแบ่งแยกห้องน้ำตามเพศกำเนิดแบบทวิลักษณ์สะท้อนและผลิตซ้ำโครงสร้างอำนาจที่ไม่เท่าเทียม ก่อให้เกิดผลกระทบเชิงลบต่อบุคคลที่มีความหลากหลายทางเพศ โดยเฉพาะบุคคลข้ามเพศและบุคคลนอนไบนารี่ ทั้งในด้านสุขภาพจิต สุขภาพกาย และการมีส่วนร่วมทางสังคม การเปรียบเทียบกฎหมายชี้ให้เห็นว่าหลายประเทศมีความก้าวหน้าในการรับรองสิทธิและจัดทำห้องน้ำที่ครอบคลุม ขณะที่ประเทศไทยยังเผชิญความท้าทายทั้งในเชิงกฎหมายและทัศนคติทางสังคม
เอกสารอ้างอิง
สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน. (2564). แนวทางการส่งเสริมความหลากหลายทางเพศในโรงเรียน [ภาษาไทย]. กระทรวงศึกษาธิการ.
American Psychological Association. (2015). Guidelines for psychological practice with transgender and gender nonconforming people. https://www.apa.org
Anthony, K. H., & Dufresne, M. (2007). Potty parity in perspective: Gender and family issues in planning and designing public restrooms. John Wiley & Sons.
Bender-Baird, K. (2016). Transgender employment experiences: Gendered perceptions and the law. SUNY Press.
Butler, J. (1990). Gender trouble: Feminism and the subversion of identity. Routledge.
Canadian Human Rights Commission. (2017). What does Bill C-16 mean? https://www.chrc-ccdp.gc.ca
Connell, R. W. (2005). Masculinities (2nd ed.). University of California Press.
Cornes, R., & Sandler, T. (1996). The theory of externalities, public goods, and club goods. Cambridge University Press.
Corrales, J. (2015). The politics of LGBT rights in Latin America. Journal of Democracy, 26(3), 33–44. https://doi.org/10.1353/jod.2015.0046
Duangwises, N. (2019). Gender discourse in Thai public policy. Journal of Southeast Asian Studies, 47(2), 201–218.
Federal Anti-Discrimination Agency. (2019). Gender diversity and public institutions. https://www.antidiskriminierungsstelle.de
Foucault, M. (1977). Discipline and punish: The birth of the prison. Pantheon Books.
Fraser, N. (2003). Social justice in the age of identity politics. In Redistribution or recognition? (pp. 7–109). Verso.
GLSEN. (2020). The 2019 National School Climate Survey. https://www.glsen.org
Grant, J. M., Mottet, L. A., & Tanis, J. (2011). Injustice at every turn: A report of the National Transgender Discrimination Survey. National Center for Transgender Equality.
Halliday, S. (2001). The great stink of London: Sir Joseph Bazalgette and the cleansing of the Victorian metropolis. The History Press.
Hamlin, C. (1990). A science of impurity: Water analysis in nineteenth century Britain. Social Studies of Science, 20(4), 635–672.
https://doi.org/10.1177/030631290020004002
Haraway, D. (1988). Situated knowledges: The science question in feminism and the privilege of partial perspective. Feminist Studies, 14(3), 575–599. https://doi.org/10.2307/3178066
Hardin, G. (1968). The tragedy of the commons. Science, 162(3859), 1243–1248. https://doi.org/10.1126/science.162.3859.1243
Hegel, G. W. F. (1977). Phenomenology of spirit (A. V. Miller, Trans.). Oxford University Press. (Original work published 1807)
Herman, J. L. (2013). Gendered restrooms and minority stress. Journal of Public Management & Social Policy, 19(1), 65–80.
Human Rights Watch. (2016). “Toilet rights”: Transgender people and access to public restrooms. https://www.hrw.org
Imrie, R., & Hall, P. (2001). Inclusive design: Designing and developing accessible environments. Spon Press.
James, S. E., Herman, J. L., Rankin, S., Keisling, M., Mottet, L., & Anafi, M. (2016). The report of the 2015 U.S. Transgender Survey. National Center for Transgender Equality.
Khalaf, K., et al. (2019). Public restroom usage and health implications for transgender individuals. BMC Public Health, 19(1), 1–9.
https://doi.org/10.1186/s12889-019-7490-5
Lambda Legal. (2016). Transgender rights toolkit: A legal guide for trans people and their advocates. https://www.lambdalegal.org
Laqueur, T. (1990). Making sex: Body and gender from the Greeks to Freud. Harvard University Press.
Lee, Y., & Lin, C. (2020). Inclusive restroom design in Taiwan. Journal of Urban Design, 25(4), 456–472. https://doi.org/10.1080/13574809.2020.1738053
Le Grand, J. (1991). Equity and choice: An essay in economics and applied philosophy. Harper Collins.
MacKinnon, C. (1987). Feminism unmodified: Discourses on life and law. Harvard University Press.
Molotch, H. (2010). Where stuff comes from. Social Research, 77(3), 915–936.
National Center for Transgender Equality. (n.d.). The facts about transgender people and restrooms.
https://transequality.org/issues/resources/transgender-people-restrooms-factsheet
Ostrom, E. (1990). Governing the commons: The evolution of institutions for collective action. Cambridge University Press.
Pateman, C. (1988). The sexual contract. Stanford University Press.
Pongsakorn, T. (2021). Gender-inclusive facilities in Thai urban design. Thammasat Review, 24(1), 105–126.
Rhode, D. L. (1989). Justice and gender: Sex discrimination and the law. Harvard University Press.
Samuelson, P. A. (1954). The pure theory of public expenditure. The Review of Economics and Statistics, 36(4), 387–389. https://doi.org/10.2307/1925895
Saengmaneedech, D., Sompongcharoen, D., Thammawimutti, D., Chinachot, D., Pemchart, D., & Khamlert, A. (2024, October 8). Management of gender equality: Semiotics of all-gender restrooms. GS KKU Human Sciences, 12(2), 1–14. https://so04.tci-thaijo.org/index.php/gskkuhs/article/view/272164
Spain, D. (1992). Gendered spaces. University of North Carolina Press.
Seelman, K. L. (2016). Transgender adults’ access to college restrooms and housing and the relationship to suicidality. Journal of Homosexuality, 63(10), 1378–1399. https://doi.org/10.1080/00918369.2016.1157998
Srisook, R. (2020). The politics of transgender restroom access in rural Thailand. Asian Gender Studies Journal, 5(1), 55–72.
Transgender Europe. (2020). Restroom access and education in Southeast Asia. https://www.tgeu.org
UNDP. (2021). Legal gender recognition in Thailand: A long road ahead. United Nations Development Programme.
UNESCO. (2019). Out in the open: Education sector responses to violence based on sexual orientation and gender identity/expression. https://unesdoc.unesco.org
United Nations. (2015). The human right to water and sanitation. https://www.un.org
Westbrook, L., & Schilt, K. (2014). Doing gender, determining gender. Gender & Society, 28(1), 32–57. https://doi.org/10.1177/0891243213503203
WHO. (2022). Gender and health. https://www.who.int
