มาตรการพิเศษในการคุ้มครองพยานภายหลังการพิจารณาคดี ในคดีความผิดเกี่ยวกับอาชญากรรมข้ามชาติ

บทคัดย่อ

งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาปัญหาการใช้มาตราพิเศษคุ้มครองพยานภายหลังการพิจารณาคดี โดยเฉพาะคดีตามพระราชบัญญัติป้องกันและปราบปรามการมีส่วนร่วมในองค์กรอาชญากรรมข้ามชาติ พ.ศ. 2556 2) เปรียบเทียบแนวทางการใช้มาตรการดังกล่าวระหว่างกฎหมายไทยกับต่างประเทศ 3) วิเคราะห์ข้อจำกัดของระบบคุ้มครองพยานไทย และ 4) เสนอแนวทางใหม่ที่เหมาะสมต่อการประยุกต์ใช้ในกฎหมายไทย ผลการศึกษาพบว่า แม้มาตรา 8 แห่งพระราชบัญญัติคุ้มครองพยานในคดีอาญา พ.ศ. 2546 จะกำหนดมาตรการคุ้มครองระหว่างการพิจารณาคดี แต่ยังไม่มีบทบัญญัติคุ้มครองพยานหลังคดีสิ้นสุด พยานในคดีอาชญากรรมข้ามชาติมีความเสี่ยงต่อการถูกคุกคามและไม่มั่นใจในการให้ข้อมูลงกระทบต่อประสิทธิภาพของกระบวนการยุติธรรมไทย จากการเปรียบเทียบพบว่า ออสเตรเลียมีมาตรการเปลี่ยนชื่อสร้างตัวตนใหม่ ย้ายถิ่นฐาน และสนับสนุนด้านการเงิน สหรัฐอเมริกามีหน่วยงานเฉพาะด้านความปลอดภัยพยาน พร้อมระบบย้ายถิ่นฐานและการรักษาความลับที่เข้มงวด ทั้งสองประเทศมีระบบคุ้มครองหลังคดีที่มั่นคงและต่อเนื่องกว่าไทย อย่างชัดเจน ไทยยังขาดหน่วยงานเฉพาะด้านการคุ้มครองพยานหลังคดี ขาดมาตรการระยะยาว ไม่กำหนดสิทธิของพยานหลังการคุ้มครอง ต้องปรับปรุงทั้งด้านกฎหมายและกลไกบริหารจัดการ ควรจัดตั้งหน่วยงานคุ้มครองพยานหลังคดี บัญญัติมาตรการย้ายถิ่นฐานและเปลี่ยนตัวตน สนับสนุนทางการเงินระยะเปลี่ยนผ่าน และกำหนดหลักเกณฑ์รักษาความลับตามแนวทางของออสเตรเลียและสหรัฐอเมริกา และศึกษาว่าหากไทยนำมาตรการดังกล่าวไปใช้ ให้การคุ้มครองพยานครอบคลุมครบทุกช่วง ช่วยลดความเสี่ยงของพยาน เสริมความเชื่อมั่นต่อกระบวนการยุติธรรมและเพิ่มศักยภาพของรัฐในการปราบปรามองค์กรอาชญากรรมข้ามชาติอย่างยั่งยืน