เจดีย์เก่าวัดอนัมนิกายาราม : รูปแบบและความหมายของสถาปัตยกรรมหลายสถานะ

บทคัดย่อ

พื้นที่ย่าน บางโพ กรุงเทพฯ ปรากฏร่องรอยความหลายหลายทางวัฒนธรรมที่เกี่ยวข้องกับประวัติศาสตร์และส่งผลต่อภูมิทัศน์ สิ่งแวดล้อม และชุมชนที่เป็นอยู่ในปัจจุบัน เป็นที่ทราบกันดีจากการเห็นถึงหลักฐานการมีวัดอนัมนิกายารามและการตั้งถิ่นฐานของชาวญวนในย่านนี้ ร่องรอยโบราณสถานและสภาพของหลักฐานที่เกี่ยวข้องในเรื่องของการใช้พื้นที่ของชุมชนดั้งเดิมทั้งพื้นที่ของวัดเอง สุสาน เจดีย์ ถูกรุกล้ำเข้ามาจากชุมชนแวดล้อม อันเป็นผลจากความเปลี่ยนแปลงอัตลักษณ์ทางเชื้อชาติ  การกลืนกลายไปของชุมชนดั้งเดิม ซึ่งเป็นพลวัตอย่างหนึ่งของวัฒนธรรมที่มีการผสานและผสมกลมกลืนกันได้ คงอยู่แต่เพียงส่วนที่เป็นเขตอารามที่ได้รับการส่งเสริมสงวนไว้เป็นอัตลักษณ์ของพุทธศาสนานิกายญวนเท่านั้น โบราณสถานภายนอกที่เกี่ยวข้องกับชุนชนเดิมและสัมพันธ์กับความเชื่อของวัด ถูกละเลยทิ้งร้างและขาดการดูแลรักษามีสภาพผุพังทรุดโทรมมาก เป็นผลให้นอกจากสภาพภายนอกของโบราณสถานสำคัญเสียหายและขาดการอนุรักษ์ให้เห็นความสำคัญแล้ว การแสดงถึงประวัติความเป็นมา ความหมาย หน้าที่การใช้สอยและความสำคัญที่เคยมีอยู่ เป็นสิ่งที่เลือนหายไปจากความทรงจำและการรับรู้ของชุมชน การศึกษาเพื่อกำหนดความหมาย หน้าที่ และรูปแบบที่แน่ชัดของโบราณสถานที่สำคัญ คือ เจดีย์เก่าบางโพนั้น จึงทำได้ยากยิ่ง จากสภาพของความผุพังทรุดโทรมในปัจจุบันกลับสร้างความฉงนแก่ผู้พบเห็นหลายอย่างสู่การตั้งคำถามถึงสถานะและความสำคัญที่เปลี่ยนไปจากเดิม สาเหตุแห่งการละทิ้ง การรุกล้ำ การกำหนดชื่อเรียกและหน้าที่การใช้สอยโดยตรง อีกประการหนึ่งคือ การเกิดรูปแบบของศิลปกรรมที่มาจากการผสมผสานกันอย่างหลากหลาย ชวนให้คิดถึงการเปรียบเทียบกับสถาปัตยกรรมร่วมสมัยที่มีความนิยม
ในระยะเวลาหนึ่ง หรือผสมผสานการต่อเนื่อง แก้ไข เพิ่มเติม ปรับรุง จนเกิดเป็นรูปแบบสถาปัตยกรรมที่ไม่สามารถนิยามได้
เป็นอย่างหนึ่งอย่างใดโดยเฉพาะ ปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้นในสถาปัตยกรรมไทยเช่นนี้จึงนำมาสู่การตรวจสอบความแน่ชัดทางด้านรูปแบบในสถานะที่มองการเกิดสถาปัตยกรรมในลักษณะของการสร้างสรรค์นอกแบบแผนศิลปะประเพณี