204 ปี พระอภัยมณีวรรณคดีคำกลอน พัฒนาสู่ละครรำ, ภาพยนตร์, แอนิเมชัน (ชีวลักษณ์) และดนตรีพรรณนา

ผู้แต่ง

  • กิตติคุณ สดประเสริฐ นักศึกษาหลักสูตรศิลปดุษฎีบัณฑิต สาขาวิชาดุริยางคศิลป์ บัณฑิตศึกษา สถาบันบัณฑิตพัฒนศิลป์
  • บำรุง พาทยกุล อาจารย์สาขาวิชาดุริยางค์ศิลป์ สถาบันบัณฑิตพัฒนศิลป์
  • สุพรรณี เหลือบุญชู รองศาสตราจารย์ สาขาวิชาดุริยางค์ศิลป์ สถาบันบัณฑิตพัฒนศิลป์

DOI:

https://doi.org/10.69598/decorativeartsjournal.4.78-113

คำสำคัญ:

สุนทรภู่, พระอภัยมณี, นางผีเสื้อสมุทร, ละครรำ, ภาพยนตร์, ภาพยนตร์โทรทัศน์, แอนิเมชัน, ดนตรีพรรณนา

บทคัดย่อ

บทความนี้เป็นส่วนหนึ่งของวิทยานิพนธ์ ในการศึกษาในหลักสูตรศิลปดุษฎีบัณฑิต สาขาวิชาดุริยางคศิลป์ บัณฑิตศึกษา สถาบันบัณฑิตพัฒนศิลป์ ในหัวข้อ รังสรรค์ศิลป์ดนตรีพรรณนา เรื่องพระอภัยมณี ตอนนางผีเสื้อสมุทร วัตถุประสงค์การวิจัย 1. เพื่อศึกษาวรรณคดีคำกลอนของสุนทรภู่เรื่อง พระอภัยมณีตอนนางผีเสื้อสมุทร2. เพื่อศึกษาพัฒนาการจากวรรณคดีคำกลอนสู่ การแปรรูปวรรณกรรมเป็นละครรำ ภาพยนตร์ ภาพยนตร์โทรทัศน์ แอนิเมชัน (ชีวลักษณ์) และดนตรีพรรณนา กระบวนการวิจัย ผู้วิจัยใช้กระบวนการวิจัยแบบเชิงคุณภาพ โดยทำการเก็บข้อมูลจาก เอกสารทางประวัติศาสตร์ หนังสือวรรณคดีเรื่องพระอภัยมณี เอกสารอิเล็กทรอนิกส์ ข้อมูลจากเอกสารภาพยนตร์เก่า ข้อมูลจากการสังเกตการณ์ ข้อมูลจากการสัมภาษณ์แบบกึ่งโครงสร้างจากบุคคลผู้ให้ข้อมูล เช่น ปี๊บ คงลายทอง ศิลปินแห่งชาติสาขาศิลปะการแสดงดนตรีไทย ประจำปี พ.ศ. 2563 สมนึก แสงอรุณ ศิลปินศิลปาธรสาขาดนตรี ประจำปี พ.ศ. 2567 หัวหน้าวงโจงกระเบน ดนตรีไทยร่วมสมัย ณรงค์ฤทธิ์ ธรรมบุตร ศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดงดนตรีสากล (ประพันธ์ดนตรีคลาสสิก) ประจำปี พ.ศ. 2564 ณรงค์ ปรางค์เจริญ คณบดีวิทยาลัยดุริยางค์ศิลป์ มหาวิทยาลัยมหิดล อาจารย์สอนการประพันธ์เพลงร่วมสมัย และนักประพันธ์เพลงร่วมสมัยผู้มีชื่อเสียงระดับนานาชาติ ดนู ฮันตระกูล ศิลปินศิลปาธร สาขาคีตศิลป์ ประจำปี พ.ศ. 2547 สุริยัน รามสูตร
ผู้อำนวยเพลง ผู้เรียบเรียงเสียงประสานวงดุริยางค์ สำนักการสังคีต กรมศิลปากร ทีฆา โพธิเวส ผู้อำนวยเพลง และนักเรียบเรียงเสียงประสาน กองดุริยางค์ตำรวจ กระทรวงมหาดไทย และ บุรณี รัชไชยบุญ ผู้กำกับ และผู้กำกับเทคนิคการแสดง คอนเสิร์ต ละครเวที โอเปร่า และภาพยนตร์ กรรมการผู้จัดการ และกรรมการบริหาร บริษัท โอเวชั่น สตูดิโอ จำกัดจากการรวบรวมข้อมูล และดำเนินการวิจัยโดยอาศัยแนวคิดทฤษฎี การแปรรูปวรรณคดี และแนวคิดทฤษฎีการประพันธ์เพลง จากการกระทำข้อมูลพบว่า สุนทรภู่ได้รับการยกย่องให้เป็นกวีเอกแห่งกรุงรัตนโกสินทร์ และยูเนสโกได้ยกย่องสุนทรภู่ให้เป็นบุคคลผู้มีผลงานดีเด่นด้านวัฒนธรรม พระอภัยมณีเป็นวรรณคดีเรื่องเอกที่มีความยาว 64 ตอนใช้เวลาแต่ง 24 ปี พระอภัยมณีจึงได้รับการยอมรับว่าเป็นบทกวีที่ยาวที่สุดในโลก คือมีความยาวถึง 12,706 บท ยาวกว่า อีเลียต และโอดิสซี ของโฮเมอร์ที่มีความยาว 12,500 บท ตลอดช่วงเวลา 204 ปี คุณค่าของ พระอภัยมณี ทำให้มีผู้นำมาพัฒนาทำการแปรรูปวรรณกรรมให้เป็น ละครรำ ภาพยนตร์ ภาพยนตร์โทรทัศน์ แอนิเมชัน (ชีวลักษณ์) และดนตรีพรรณนา ฯลฯ โดยพบว่าตอนนางผีเสื้อสมุทรมีผู้นิยมแปรรูปวรรณกรรมนำมาสร้างเป็นการแสดงประเภทต่าง ๆ มากที่สุด จากคุณค่าของพระอภัยมณีจึงเป็นแรงจูงใจให้ผู้วิจัยเลือกตอนนางผีเสื้อสมุทรมาประพันธ์เป็นบทเพลงประเภทดนตรีพรรณนา รังสรรค์ศิลป์ดนตรีพรรณนา เรื่องพระอภัยมณี ตอนนางผีเสื้อสมุทร

References

กัณวีย์ สันติกูล. (2542). อาหรับนิทานของเสฐียรโกเศศ: การศึกษาข้ามวัฒนธรรม [วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต ไม่ได้ตีพิมพ์]. จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.

กิตติคุณ สดประเสริฐ. (2567). รังสรรค์ศิลป์ดนตรีพรรณนา เรื่องพระอภัยมณี ตอนนางผีเสื้อสมุทร [วิทยานิพนธ์ปริญญาดุษฎีบัณฑิต ไม่ได้ตีพิมพ์]. สถาบันบัณฑิตพัฒนศิลป์.

ณ.คอน ลับแล. (2016). สุดสาคร (1979). https://raremeat.blog/สุดสาคร-1979

ณัชชา โสคติยานุรักษ์. (2547). พจนานุกรมศัพท์ดุริยางคศิลป์. จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.

ณัฏฐพล เขียวเสน. (2562). การสืบทอดและการดัดแปลงเรื่องพระอภัยมณีของสุนทรภู่เป็นบทละครรำของกรมศิลปากร. วารสารดำรงวิชาการ, 18(1), 173–200.

ปริตตา เฉลิมเผ่า กออนันตกูล. (2565). ป้าติ๋ว คณะอุดมศิลป์ บ้านละครและดนตรีสี่ชั่ว. https://article.culture.go.th/index.php/blog/3-column-layout-4285-2022-02-14-14-35-23

ผู้จัดการออนไลน์. (2564). ปิดตำนานและรวมผลงานของ สมโพธิ แสงเดือนฉาย. https://mgronline.com/drama/detail/9640000085369

พูนพิศ อมาตยกุล. (2552). แผ่นเสียงอ่านหนังสือพระอภัยมณี. https://www.webcitation.org/query?id=1256567698196957&url=www.geocities.com/tonchababshop/new_page_11.htm

ไพรัช สังวริบุตร (ผู้กำกับ). (2529). พระอภัยมณี [ละครโทรทัศน์]. ดาราวิดีโอ.

รังสี ทัศนพยัคฆ์ (ผู้กำกับ). (2509). พระอภัยมณี [ภาพยนตร์]. ต๊อกบูมภาพยนตร์.

ศิลปวัฒนธรรม. (2565). เพลงปี่ของพระอภัยมณี สุนทรภู่ยืมไอเดียจากพงศาวดารจีนไซ่ฮั่น. https://www.silpa-mag.com/culture/article_54961

สุนทรภู่. (2507). พระอภัยมณีคำกลอนของสุนทรภู่ ฉบับหอสมุดแห่งชาติ. ศิลปาบรรณาคาร.

เสาวณิต วิงวอน. (2555). วรรณคดีการแสดง (พิมพ์ครั้งที่ 2). ภาควิชาวรรณคดี และคณะกรรมการฝ่ายวิจัย คณะมนุษยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์.

แสงเพชร. (2558). ประวัติศาสตร์สงครามเก้าทัพ. ไทยควอลิตี้บุ๊คส์.

Wordpress.com. (n.d.). การตีพิมพ์ เผยแพร่ และดัดแปลงผลงาน. Retrieved April 29, 2025, from https://sunthonphu.wordpress.com/การตีพิมพ์เผยแพร่และดั/

Don Quixote (Strauss). (n.d.). In Wikipedia. Retrieved April 2, 2025, from https://en.wikipedia.org/wiki/Don_Quixote_(Strauss)

Scheherazade (Rimsky-Korsakov). (n.d.). In Wikipedia. Retrieved April 2, 2025, from https://en.wikipedia.org/wiki/Scheherazade_(Rimsky-Korsakov)

Downloads

เผยแพร่แล้ว

30-04-2025

How to Cite

สดประเสริฐ ก. ., พาทยกุล บ., & เหลือบุญชู ส. . (2025). 204 ปี พระอภัยมณีวรรณคดีคำกลอน พัฒนาสู่ละครรำ, ภาพยนตร์, แอนิเมชัน (ชีวลักษณ์) และดนตรีพรรณนา. DEC Journal : Art and Design, 4(1), 78–113. https://doi.org/10.69598/decorativeartsjournal.4.78-113