การประยุกต์ใช้สติปัฏฐาน 4 ในวิถีการดำเนินชีวิตประจำวัน เพื่อช่วยบำบัดอาการทางจิตของผู้ป่วยโรคซึมเศร้า
คำสำคัญ:
สติปัฏฐาน 4, โรคซึมเศร้า, อาการทางจิตบทคัดย่อ
ในปัจจุบันโรคซึมเศร้าเป็นปัญหาสุขภาพจิตที่พบได้บ่อยและมีแนวโน้มเพิ่มสูงขึ้น ส่งผลกระทบต่อคุณภาพชีวิตของผู้ป่วยและครอบครัวอย่างมาก การประยุกต์ใช้สติปัฏฐาน 4 ซึ่งเป็นหลักธรรมสำคัญในพระพุทธศาสนาที่ว่าด้วยการเจริญสติ การตั้งมั่นแห่งสติ และการมีสติกำกับรู้ทันในทุกอิริยาบถของชีวิต ประกอบด้วย กายานุปัสสนา (การพิจารณากาย การสังเกตและรับรู้ร่างกาย) เวทนานุปัสสนา (การพิจารณาเวทนาหรือความรู้สึกทางกายและจิตใจ) จิตตานุปัสสนา (การพิจารณาจิตหรือจิตที่ปราศจากอารมณ์ที่ยึดติด) และธัมมานุปัสสนา (การพิจารณาธรรม หรือการเห็นตามความเป็นจริงของธรรมชาติ) มาใช้ในวิถีการดำเนินชีวิตประจำวันสามารถช่วยบำบัดอาการทางจิตของผู้ป่วยโรคซึมเศร้าได้ ซึ่งเป็นแนวทางที่ได้รับความสนใจมากขึ้นในวงการแพทย์และจิตวิทยา เนื่องจากโรคซึมเศร้ามีอัตราการเกิดสูงและส่งผลกระทบอย่างรุนแรงต่อคุณภาพชีวิตของผู้ป่วย โดยการบำบัดในรูปแบบต่างๆ เช่น การใช้ยาและการบำบัดทางจิตเวช อาจไม่สามารถตอบโจทย์ในทุกกรณี การนำหลักสติปัฏฐาน 4 มาประยุกต์ใช้ในการบำบัดโรคซึมเศร้าช่วยให้ผู้ป่วยสามารถเข้าใจและตระหนักถึงอารมณ์ของตนเองในแต่ละขณะ ผ่านการฝึกสติและการทำสมาธิ ทำให้สามารถลดความวิตกกังวลและความเครียด ซึ่งเป็นสาเหตุหลักของโรคซึมเศร้าได้ ส่งผลให้ผู้ป่วยสามารถเรียนรู้การยอมรับอารมณ์ที่เกิดขึ้น และสามารถมีทัศนคติที่ดีต่อชีวิตมากขึ้น สามารถนำมาใช้ในการดำเนินชีวิตประจำวัน เป็นวิธีการที่สามารถช่วยเสริมสร้างสมดุลทางอารมณ์และจิตใจให้กับผู้ป่วยได้อย่างมีประสิทธิภาพ
บทความวิชาการนี้มุ่งนำเสนอแนวทางการประยุกต์ใช้หลักสติปัฏฐาน 4 ในการดำเนินชีวิตประจำวันเพื่อบำบัดอาการทางจิตของผู้ป่วยโรคซึมเศร้า สร้างพลังภายในเพื่อเผชิญกับอุปสรรคต่างๆ ในชีวิตได้อย่างมีความสุขและมีความสมดุลมากขึ้น ช่วยให้ผู้ป่วยลดภาวะความเครียด สามารถจัดการกับความคิดลบ ความวิตกกังวล และอารมณ์ซึมเศร้าได้ดีขึ้น นำไปสู่การมีสุขภาพจิตที่ดีและมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นในระยะยาว บทความวิชาการนี้แสดงให้เห็นถึงคุณค่าของหลักธรรมทางพระพุทธศาสนาที่สามารถนำมาประยุกต์ใช้ในการดูแลสุขภาพจิตได้อย่างมีประสิทธิภาพในยุคปัจจุบัน
References
กรมสุขภาพจิต. (2564). รายงานสถานการณ์โรคซึมเศร้าในประเทศไทย ปี 2563. กรุงเทพมหานคร: กระทรวงสาธารณสุข.
นางสาวบุษบา สู่ภิภักดิ์. (2557). แนวทางการบำบัดความเครียดตามกระบวนการแก้ปัญหาแบบอริยสัจสี่ ในพระพุทธศาสนาเถรวาท. ใน ปริญญามหาบัณฑิต. มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
พระคันธสาราภิวงศ์. (2541). การเจริญสติปัฏฐาน. กรุงเทพมหานคร: โรงพิมพ์จิตวัฒนาการพิมพ์.
พระประเสริฐศักดิ์ รตนญาโณ (ตันติชุฬา), พระโสภณพัฒนบัณฑิต, พระครูภาวนาโพธิคุณ, & สุวิน ทองปั้น. (2560). รูปแบบการสอนกัมมัฏฐานตามหลักสติปัฏฐาน 4 สำหรับวัยรุ่น. Dhammathas Academic Journal, 17(3), 123.
พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ. ปยุตฺโต). (2545). พุทธธรรม (พิมพ์ครั้งที่ 20). กรุงเทพมหานคร: โรงพิมพ์บริษัท สหธรรมิก จำกัด.
พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ. ปยุตฺโต). (2559). พุทธธรรม ฉบับปรับปรุงและขยายความ (พิมพ์ครั้งที่ 47). กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์ผลิธัมม์.
พระมหาสุทิตย์ อาภากโร และคณะ. (2563). การประยุกต์ใช้หลักพุทธธรรมในการเสริมสร้างสุขภาวะของพระสงฆ์และฆราวาสในสังคมไทย. วารสารบัณฑิตศึกษาปริทรรศน์, 16(1), 1-15.
พระวีรพงศ์ กลฺยาโณ (บรรจงละเอียด). (2562). แนวทางการนำหลักสติปัฏฐาน 4 มาเยียวยาผู้ป่วยโรคซึมเศร้า. วารสารมหาจุฬานาครทรรศน์, 6(6), 3065.
พระโสภณมหาเถระ (มหาสีสยาดอ). (2549). มหาสติปัฏฐานสูตร ทางสู่พระนิพพาน. กรุงเทพมหานคร: ไทยรายวันการพิมพ์.
ภัททันตะ อาสภะเถระ. (2549). การปฏิบัติวิปัสสนากัมมัฏฐานตามหลักสติปัฏฐาน 4. กรุงเทพมหานคร: ไทยรายวันการพิมพ์.
มาโนช หล่อตระกูล. (2563). จิตเวชศาสตร์ รามาธิบดี (พิมพ์ครั้งที่ 5). กรุงเทพมหานคร:ภาควิชาจิตเวชศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล.
วิชัย โชควิวัฒน. (2562). การแพทย์แผนไทยกับการดูแลสุขภาพจิต. สถาบันการแพทย์แผนไทย.
วิไลวรรณ คงกิจ. (2562). การพยาบาลผู้ป่วยที่มีปัญหาสุขภาพจิตและจิตเวช. (พิมพ์ครั้งที่ 3). กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
สมพร กันทรดุษฎี เตรียมชัยศรี. (2561). ผลของการฝึกสติต่อระดับสารสื่อประสาทในผู้ป่วยโรคซึมเศร้า. วารสารพยาบาลศาสตร์, 36(2), 45-58.
สมภพ เรืองตระกูล. (2563). ตำราจิตเวชศาสตร์ (พิมพ์ครั้งที่ 11). กรุงเทพมหานคร: เรือนแก้วการพิมพ์.
อธิชาติ โรจนะหัสดิน, & จันทิมา อังคพณิชกิจ. (2564). สถานการณ์ภาวะซึมเศร้าของนักศึกษามหาวิทยาลัยไทย. Soc. Sci., 15(1), 61-86.
Anthropic. (2024). Claude AI. https://claude.ai/chat/
Kuyken, W., Hayes, R., Barrett, B., Byng, R., Dalgleish, T., Kessler, D., ... & Byford, S. (2019). Effectiveness and cost-effectiveness of mindfulness-based cognitive therapy compared with maintenance antidepressant treatment in the prevention of depressive relapse or recurrence (PREVENT): a randomised controlled trial. The Lancet, 386(9988), 63-73.
Markowitz, J. C. (2013). Interpersonal psychotherapy of depression. WILLY Online Library. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1002/9781118316153.ch8
OpenAI. (2022). Chat GPT. https://chatgpt.com/
Teasdale, J. D., Segal, Z. V., Williams, J. M. G., Ridgeway, V. A., Soulsby, J. M., & Lau, M. A. (2020). Prevention of relapse/recurrence in major depression by mindfulness-based cognitive therapy. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 88(4), 615-623.
World Health Organization. (2021). Depression and Other Common Mental Disorders: Global Health Estimates. World Health Organization.