กระโจมบ้านขวาว : สื่อสัญลักษณ์ การอนุรักษ์ และการพัฒนาเพื่อส่งเสริมวิถีวัฒนธรรม ตำบลขวาว อำเภอเสลภูมิ จังหวัดร้อยเอ็ด

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาประวัติความเป็นมา วิธีการทำ และสื่อสัญลักษณ์ที่ปรากฏในกระโจมบ้านขวาว ตำบลขวาว อำเภอเสลภูมิ  จังหวัดร้อยเอ็ด 2) เพื่อศึกษา แนวทางการอนุรักษ์  และการพัฒนาเพื่อส่งเสริมวิถีวัฒนธรรมของกระโจมบ้านขวาว ตำบลขวาว อำเภอเสลภูมิ  จังหวัดร้อยเอ็ด

ประชากรและกลุ่มตัวอย่างแบบเจาะจง จำนวน ประกอบด้วย 1) กลุ่มผู้รู้ คือ กลุ่มบุคคลที่มีข้อมูลเชิงลึกเกี่ยวกับประวัติความเป็นมา การทำกระโจม 2) กลุ่มผู้ปฏิบัติ คือ บุคคลที่ให้ข้อมูลประวัติความเป็นมา ประเพณี  วัฒนธรรม 3) กลุ่มบุคคลทั่วไป คือ ประชาชนทั่วไปที่เคยรับรู้หรือที่เคยเข้ามาท่องเที่ยว  การวิจัยครั้งนี้ใช้วิธีวิจัย เชิงคุณภาพทางวัฒนธรรม โดยใช้เครื่องมือในการเก็บรวมรวบข้อมูล คือ แบบสำรวจ แบบสัมภาษณ์ แบบสังเกต จัดประชุมกลุ่มย่อยและการประชุมเชิงปฏิบัติการ

ผลการวิจัยพบว่า 1) ตำบลขวาวเป็นตำบลที่เก่าแก่ มีการใช้กระโจมมาตั้งแต่ ในช่วงปีพ.ศ. 2408-2409 และประดิษฐ์กระโจมตามรูปแบบงานหัตถศิลป์ชั้นสูงโดยชาวบ้านปักตามแบบราชสำนัก ซึ่งมักจะใช้ กระโจม 4 รูปแบบ 1) ฮดสรง (เถราภิเษก) 2)การบวช 3)บุญบั้งไฟ(เซิ้งผ้าหมี่) 4)ถวายเป็นพุทธบูชาแก่พระพุทธรูปไม้ อุปกรณ์ที่ใช้ทำประกอบด้วย ผ้าฝ้าย  ผ้าไหม ไหมสี  กระจก  ปีกแมลงทับ ดิ้นโลหะทอง เงิน นอกจากนี้กระโจม บ้านขวาว มักจะพบสัญลักษณ์ ซึ่งเป็นความเชื่อในเรื่องไตรภูมิ ตามคติศาสนาพุทธและฮินดู ที่มีความเชื่อว่า ป่าหิมพานต์เต็มไปด้วยสัตว์นานาชนิด เช่น นก พญานาค นกยูง นอกจากนี้ยังปรากฎหม้อปูรณฆฎะ ซึ่งแสดงให้เห็นว่าส่วนยอดกระโจม มักพบ เป็นยอดแหลม 3-9 ยอด แสดงถึงความเชื่อในทางพระพุทธศาสนา 2) แนวทางการอนุรักษ์ และการพัฒนาเพื่อส่งเสริมวิถีวัฒนธรรม พบว่ามีการดำเนินงานภายใต้สภาวัฒนธรรมตำบลขวาว โดยมีการขึ้นทะเบียนมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมในปีพุทธศักราช 2564 สาขาการวิจัย การเก็บรวบรวมข้อมูลและเผยแพร่วัฒนธรรมในรูปแบบนามธรรม คือประเพณี การบวช การฮดสรง การเซิ้งผ้าหมี่ และรูปธรรมคือสินค้าชุมชน