ดอยช้างป่าแป๋ : จากป่าจิตวิญญาณสู่เครือข่ายการเรียนรู้บนพื้นที่เขตวัฒนธรรมพิเศษ

บทคัดย่อ

ปัญหาการบริหารจัดการทรัพยากรป่าไม้และที่ดินของรัฐส่งผลกระทบต่อวิถีชีวิตของชุมชนท้องถิ่นซึ่งเป็นชุมชนชาติพันธุ์บนพื้นที่สูงมาอย่างยาวนาน ภาย         ใต้ความเชื่อที่ว่าการอนุรักษ์ป่าต้องปราศจากการมีอยู่ของชุมชนในเขตป่า ส่งผลให้เกิดมาตรการปิดป่าและควบคุมพื้นที่ ผู้คนที่อยู่ในเขตป่าถูกอพยพก่อให้เกิดความขัดแย้งระหว่างชุมชนกับหน่วยงานภาครัฐ  แม้ภาคประชาชนจะเกิดการรวมตัวกันเป็นเครือข่ายเพื่อทำการต่อสู้หลากหลายรูปแบบแต่ก็ไม่อาจสร้างความเปลี่ยนแปลงเชิงนโยบายอย่างเป็นรูปธรรมได้  ชุมชนดอยช้างป่าแป๋ ตำบลป่าพลู อำเภอบ้านโฮ่ง จังหวัดลำพูน คือพื้นที่กรณีศึกษาที่สะท้อนให้เห็นความสามารถในการปรับวิธีการขับเคลื่อนสังคมโดยนำเอาวิถีป่าจิตวิญญาณของชุมชน มาสร้างเครือข่ายการเรียนรู้จนได้รับการประกาศให้เป็นพื้นที่เขตวัฒนธรรมพิเศษ  จากการศึกษาพบว่า ชุมชนดังกล่าวอาศัยกลวิธีสำคัญ คือ 1) การรวมคนที่มีความสนใจใกล้เคียงกัน เพราะจะช่วยให้มองเห็นเป้าหมายหรือวางวัตถุประสงค์ของเครือข่ายได้ชัดเจน 2) การถ่ายทอดและแบ่งปันข้อมูลองค์ความรู้ ทั้งภูมิปัญญาท้องถิ่นและภูมิปัญญาสากล ซึ่งเป็นจุดเริ่มต้นของการก่อเกิดองค์ความรู้ใหม่ 3) การแลกเปลี่ยนข้อมูลข่าวสารกับองค์กร ชุมชนท้องถิ่นของหน่วยงานต่าง ๆ ทั้งในภาครัฐ เอกชน และภาคประชาชนกลุ่มอื่น ๆ เพื่อขยายความสัมพันธ์และบ่งบอกสถานะปัจจุบันของกันและกันในการพัฒนาชุมชนท้องถิ่นที่ตนเกี่ยวข้อง และ 4) การสร้างการมีส่วนร่วม ทั้งการร่วมจัดตั้ง ร่วมคิด ร่วมตัดสินใจ ร่วมบริหารจัดการและควบคุมสถานการณ์ที่เกิดขึ้นกับเครือข่าย