บทบาทของพลเมืองในการวิเคราะห์ผลสัมฤทธิ์ของกฎหมายตามรัฐธรรมนูญ

บทคัดย่อ

          ความจำเป็นในการวิเคราะห์ผลสัมฤทธิ์ทางกฎหมายที่ได้ประกาศบังคับใช้มาแล้วว่าผลต่อผลกระทบกับผู้ที่เกี่ยวข้องในสังคมมากน้อยเพียงใดในประเทศไทย เป็นสิ่งที่จำเป็นต้องมีเพื่อการทบทวนวัตถุประสงค์และหลักการและเหตุผลของการออกกฎหมายนั้นๆ และผลกระทบจากการบังคับใช้กฎหมายในมิติต่างๆอย่างรอบด้าน เช่น ผลกระทบทางสังคม ทางเศรษฐศาสตร์ในเรื่องความคุ้มค่าของการใช้ประโยชน์สาธารณต่างๆเป็นต้น ตลอดทั้งยังเป็นการทบทวนถึงสิทธิและเสรีภาพ ความเสมอภาค ของประชาชนตามหลักรัฐธรรมนูญ หลักสิทธิมนุษยชน ตามหลักนิติธรรมด้วย ทั้งนี้ ได้ถูกกำหนดลงในบทบัญญัติของรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2560 เป็นครั้งแรก ในมาตรา 77 และพระราชบัญญัติหลักเกณฑ์การจัดทำร่างกฎหมายและการประเมินผลสัมฤทธิ์ทางกฎหมาย พ.ศ.2562 อันทำให้พลเมืองในประเทศมีบทบาทในการมีส่วนร่วมในการออกกฎหมายและการทบทวนกฎหมาย

          เครื่องมือและกระบวนการในการวิเคราะห์ผลสัมฤทธิ์ทางกฎหมายนั้น จึงต้องมีความถูกต้อง ครบถ้วน มีกระบวนการที่เชื่อถือได้ มีมาตรฐานในระดับงานวิจัยเพื่อเป็นสิ่งชี้วัดที่สำคัญที่สะท้อนให้เห็นถึงผลสัมฤทธิ์ของกฎหมายฉบับนั้นๆ อย่างแท้จริง อาจได้แก่ การกำหนดผู้มีส่วนได้เสียในกฎหมายฉบับนั้นๆ การกำหนดประเด็นปัญหา การสร้างกระบวนการรับฟังความคิดเห็น การกำหนดกลุ่มประชากร จำนวนประชากร การวิเคราะห์สังเคราะห์ข้อมูลที่ได้มา และการเลือกใช้ข้อมูลเพื่อนำไปสู่การประยุกต์ใช้ให้ถูกต้องอย่างแท้จริง ข้อสำคัญของการบริหารจัดการกระบวนการวิเคราะห์ผลสัมฤทธิ์ทางกฎหมาย จึงเป็นพื้นฐานที่ผู้จัดการต้องกระทำตามหลักวิชาระเบียบวิธีวิจัยที่มีความเป็นกลาง มีความโปร่งใส ตรวจสอบได้ ของแหล่งข้อมูลที่ครบถ้วยและเชื่อถือได้ โดยปราศจากอคติหรือเพื่อกำหนดผลให้เป็นไปตามทิศทางใดทิศทางหนึ่ง ซึ่งผิดต่อหลักจริยธรรมและความรับผิดชอบต่อสังคม