ต้นทุนทางภูมิศาสตร์ในการจัดการป่าชุมชนอย่างมีส่วนร่วมของชุมชนบ้านจรัส ตำบลบ้านจรัส จังหวัดสุรินทร์ DOI:

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาสภาพต้นทุนทางภูมิศาสตร์ในการจัดการทรัพยากรป่าชุมชน 2) ศึกษาการมีส่วนร่วมของประชาชนในการจัดการทรัพยากรของป่าชุมชน และ 3) เสนอแนวทางที่เหมาะสมในการพัฒนาและจัดการทรัพยากรของป่าชุมชน โดยใช้กรณีศึกษาป่าชุมชนโรงเรียนบ้านจรัส ตำบลจรัส อำเภอบัวเชด จังหวัดสุรินทร์ การวิจัยนี้เป็นการวิจัยแบบผสมผสาน รูปแบบการออกแบบเชิงลำดับเชิงอธิบาย โดยเก็บข้อมูลเชิงปริมาณก่อน แล้วตามด้วยข้อมูลเชิงคุณภาพเพื่ออธิบายผล โดยใช้แบบสอบถามเก็บข้อมูลเชิงปริมาณจากกลุ่มตัวอย่าง 229 ราย สัมภาษณ์เชิงลึกจากผู้มีส่วนเกี่ยวข้อง 64 ราย สนทนากลุ่ม 15 ราย รวมถึงการสังเกตภาคสนามและวิเคราะห์ข้อมูลเชิงพื้นที่โดยใช้ระบบภูมิสารสนเทศ (GIS) ผลการวิจัยพบว่า พื้นที่ป่าชุมชนมีลักษณะภูมิประเทศที่มีต้นทุนทางภูมิศาสตร์ในระดับสูง ได้แก่ ความลาดชันเฉลี่ย 15-25 องศา ระยะทางจากชุมชนเฉลี่ย 2.3 กิโลเมตร ความยากในการเข้าถึงในฤดูฝน (ค่าเฉลี่ย 2.1) และความเสี่ยงจากภัยธรรมชาติ ซึ่งส่งผลโดยตรงต่อประสิทธิภาพในการจัดการทรัพยากรของพื้นที่ อย่างไรก็ตาม ชุมชนสามารถปรับตัวและจัดการกับข้อจำกัดดังกล่าวได้อย่างมีประสิทธิภาพผ่านการมีส่วนร่วม (ค่าเฉลี่ยความพึงพอใจ 4.55) เช่น การจัดตั้งกลุ่มอนุรักษ์ การใช้โรงเรียนเป็นศูนย์กลางการเรียนรู้ การจัดทำแนวกันไฟ ฝายชะลอน้ำ และกิจกรรมทางวัฒนธรรมเช่นการบวชป่า จากผลการศึกษาความพึงพอใจของชุมชนเกี่ยวกับต้นทุนทางภูมิศาสตร์ในการจัดการทรัพยากรของป่าชุมชน พบว่ามีความคิดเห็นในระดับมาก (ค่าเฉลี่ย 4.30) ถึงมากที่สุด (ค่าเฉลี่ย 4.77) ต่อสภาพต้นทุนทางภูมิศาสตร์ การมีส่วนร่วมของประชาชน และแนวทางการจัดการทรัพยากรของป่าชุมชน โดยเฉพาะด้านการมีส่วนร่วมในกิจกรรมชุมชนและการสนับสนุนแนวทางอนุรักษ์ธรรมชาติ   ซึ่งสะท้อนถึงการยอมรับและความพึงพอใจต่อรูปแบบการจัดการที่เกิดขึ้น ข้อเสนอแนะจากการวิจัยคือ ควรส่งเสริมการใช้ข้อมูลภูมิสารสนเทศควบคู่กับภูมิปัญญาท้องถิ่น สนับสนุนการมีส่วนร่วมจากทุกภาคส่วน และจัดตั้งเครือข่ายความร่วมมือระหว่างชุมชนกับหน่วยงานภาครัฐ เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการจัดการทรัพยากรของป่าชุมชนให้ยั่งยืนในระยะยาว