นโยบายสุขภาพที่ตอบโจทย์คนใต้ : ถอดบทเรียนระบบสนับสนุนบนฐานความมั่นคงมนุษย์
บทคัดย่อ
งานวิจัยนี้เป็นการถอดบทเรียนจากผลพัฒนาระบบและกลไกสนับสนุนการขับเคลื่อนนโยบายสาธารณะเพื่อการสร้างเสริมสุขภาพภาคใต้ ผ่านแนวคิดความมั่นคงทางมนุษย์กับแผนสุขภาพชุมชน โดยขยายเครือข่าย สร้างการมีส่วนร่วม และใช้กองทุนตำบลขับเคลื่อนสุขภาวะอย่างยั่งยืนและเท่าเทียม มีวัตถุประสงค์หลักเพื่อวิเคราะห์ประสิทธิภาพ ประสิทธิผล ปัจจัยสำเร็จ-อุปสรรค สกัดองค์ความรู้ และกำหนดแนวทางการพัฒนาระบบสนับสนุนนโยบายสาธารณะเพื่อสร้างเสริมสุขภาพภาคใต้ ภายใต้กรอบความมั่นคงทางมนุษย์ ประยุกตใชระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพ กลุ่มผู้ให้ข้อมูลจำนวน 12 คน โดยแบ่งเป็น 5 กลุ่ม ใช้การเลือกแบบเฉพาะเจาะจง ได้แก่ กลุ่มสนับสนุน 3 คน กลุ่มขับเคลื่อน 3 คน กลุ่มติดตาม 2 คน กลุ่มประเมินภายใน 2 คน และสื่อสารสาธารณะ 2 คน เครื่องมือที่ใช้เป็นแบบสัมภาษณ์กึ่งโครงสร้าง และแนวทางการสนทนากลุ่ม มีค่าความตรงเชิงเนื้อหาทั้งฉบับเท่ากับ 0.72 วิเคราะห์ข้อมูลด้วยการวิเคราะห์เชิงเนื้อหา ผลการวิจัยพบว่า (1) ด้านประสิทธิภาพบุคลากรทำงานแบบสหวิชาชีพมีบทบาทชัดเจน งบประมาณระดมทุนจากกองทุนตำบลได้อย่างมีประสิทธิภาพ เครือข่ายขยายจาก 5 เป็น 10+ หน่วยงานใน 1 ปี และ ด้านประสิทธิผล มีการลดอัตราโรค NCDs ในกลุ่มเสี่ยง 15% พัฒนาศูนย์ดูแลผู้สูงอายุ 3 แห่ง จัดทำแผนสุขภาพจังหวัดบูรณาการ (2) ปัจจัยสำเร็จ ได้แก่ ความร่วมมือเครือข่ายข้ามภาคส่วน กระบวนการมีส่วนร่วมแบบองค์รวม ระบบสารสนเทศตัดสินใจ กลยุทธ์สื่อสารหลายระดับ การบริหารทรัพยากรร่วม ส่วน อุปสรรคหลัก ได้แก่ การทำงานซ้ำซ้อน ข้อจำกัดกฎระเบียบ ขาดแคลนบุคลากร ระบบข้อมูลกระจัดกระจาย (3) องค์ความรู้ สามารถแบ่งได้เป็น 3 มิติ ได้แก่ พื้นที่ซึ่งเป็นระบบข้อมูลสุขภาพจังหวัดบูรณาการ + กองทุนตำบลเชิงยุทธศาสตร์ สังคม สำหรับการแก้ปัญหา NCDs แบบมีส่วนร่วมด้วยแนวทาง 4อ. 2ส. (อาหาร/ ออกกำลัง/ อารมณ์/ อากาศ/ สุรา/ สูบบุหรี่) และ ความรู้ จะออกแบบนวัตกรรมกองทุนเสมือนจริงและการสื่อสารเชิงนโยบาย และ (4) แนวทางการพัฒนาระบบ โดยการยกระดับโครงการสู่ระบบผ่านกลไกคณะกรรมการสุขภาพตำบล สร้างกองทุนเสมือนจริง พัฒนาศูนย์ข้อมูลสุขภาวะจังหวัด และ ส่งเสริมการมีส่วนร่วมระดับตัดสินใจ ดังนั้น ระบบนี้สร้างสุขภาวะยั่งยืนโดยใช้ทุนทางสังคมเป็นฐาน ขับเคลื่อนผ่านเครือข่ายท้องถิ่น และบูรณาการความมั่นคงมนุษย์ในทุกมิติ
Downloads
Article Details
รูปแบบการอ้างอิง
ประเภทบทความ
บทความวิจัย
Copyright & License
ลิขสิทธิ์ (c) 2025 วารสารศิลปะและวัฒนธรรมลุ่มแม่น้ำมูล
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
บทความทุกเรื่องที่ตีพิมพ์ในรูปแบบ เปิดให้เข้าถึง (Open Access) ภายใต้สัญญาอนุญาต CC BY-NC-ND 4.0 จะสามารถเข้าถึงได้ฟรีทันทีและอย่างถาวรสำหรับทุกคน โดยผู้อ่านสามารถอ่าน ดาวน์โหลด ทำสำเนา แจกจ่าย พิมพ์ ค้นหา หรือเชื่อมโยงไปยังบทความได้โดยไม่เสียค่าใช้จ่าย การใช้งานอนุญาตเฉพาะเพื่อวัตถุประสงค์ที่ไม่แสวงหากำไร (ไม่อนุญาตการใช้เพื่อการค้า) และต้องไม่ทำการดัดแปลงแก้ไขผลงาน (ไม่อนุญาตการดัดแปลง) การเข้าถึงไม่จำเป็นต้องขออนุญาตล่วงหน้าจากสำนักพิมพ์หรือผู้แต่ง ทั้งนี้ต้องมีการอ้างอิงถึงแหล่งตีพิมพ์ต้นฉบับอย่างถูกต้องและเหมาะสม
เอกสารอ้างอิง
กองยุทธศาสตร์และแผนงาน. (2565). แผนปฏิบัติราชการกระทรวงสาธารณสุข ระยะ 5 ปี (พ.ศ. 2566 - 2570). สำนักปลัดกระทรวงสาธารณสุข กระทรวงสาธารณสุข.
กองยุทธศาสตร์และแผนงาน. (2561). แผนยุทธศาสตร์ชาติ ระยะ 20 ปี ด้านสาธารณสุข (พ.ศ. 2560 - 2579) ฉบับปรับปรุง ครั้งที่ 2. สํานักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข กระทรวงสาธารณสุข.
กองยุทธศาสตร์และแผนงาน. (2562). แนวทางการปฏิบัติงานด้านสาธารณสุขในระดับพื้นที่ระหว่างองค์ปกครองส่วนท้องถิ่น (อบต. เทศบาล) และกระทรวงสาธารณสุข (รพ.สต.). สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข กระทรวงสาธารณสุข.
ขวัญใจ สุขสวัสดิ์ และ ศุภการ สิริไพศาล. (2568). องค์ความรู้จากภูมิปัญญาชาวบ้านในการดูแลสุขภาพผู้สูงอายุ กรณีศึกษา เทศบาลเมือง คอหงส์ อำเภอหาดใหญ่ จังหวัดสงขลา. วารสารพิพัฒนสังคม, 2(2), 1 - 15.
จิรัชยา เจียวก๊ก. (2568). เทคนิคการพัฒนาชุมชน. สำนักวิทยบริการ มหาวิทยาลัยสงขลานคริทร์ วิทยาเขตปัตตานี.
เจษฎา เนตะวงศ์. (2568). เมื่อ “พื้นที่คุ้มครองวิถีชีวิตกลุ่มชาติพันธุ์”…ได้ปรากฏ. ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร. https://www.sac.or.th/portal/th/article/detail/704.
ชาย โพธิสิตา. (2549). ศาสตร์และศิลป์แห่งการวิจัยเชิงคุณภาพ. อมรินทร์พริ้นติ้งแอนด์ พับลิชชิ่ง.
ประกิต วาทีสาธกกิจ. (2560). การควบคุมยาสูบของไทย : บทเรียนจากความสำเร็จ. มูลนิธิรณรงค์เพื่อการไม่สูบบุหรี่.
สำนักข่าวออนไลน์ Hfocus. (2567). ชูนวัตกรรม “สุขเป็น” นำร่อง 6 จ. ดันชุมชนเกาะติดปัญหาสุขภาพจิต-ภาวะซึมเศร้า. https://www.hfocus.org/content/2024/06/30889.
เพ็ญนภา เกื้อเกตุ และ ภูริชาติ พรหมเต็ม. (2565). ผลกระทบของสมรรถนะที่จำเป็นต่อความสำเร็จในการปฏิบัติงานของพนักงานบัญชีในยุคความปกติใหม่. วารสารวิทยาการจัดการและการบัญชี, 1(1), 47 - 63.
ลลิตา พิมทา และ บุญช่วง ศรีธรราษฎร์. (2562). ผลกระทบของจริยธรรมทางการบัญชีที่มีต่อความสำเร็จในการทำงาน ของนักบัญชีบริษัทในจังหวัดร้อยเอ็ด. วารสารการจัดการธุรกิจ มหาวิทยาลัยบูรพา, 8(2), 119 - 141.
วิมล บ้านพวน, ปิยวดี พิศาลรัตนคุณ, และ จันจิรา ทรัพย์อาภรณ์. (2567). ปัจจัยกำหนดสุขภาพและพฤติกรรมสุขภาพที่ส่งผลกระทบต่อครอบครัวชุมชน. Journal of Roi Kaensarn Academi, 9(4), 632 - 648.
วีระศักดิ์ พุทธาศรี, นาตยา พรหมทอง, เพ็ญ สุขมาก, วรางคณา นาคเสน, เสน่ห์ แสงเงิน, สิริมา มงคลสัมฤทธิ์, พัชนา เฮ้งบริบูรณ์พงศ์ ใจดี, ฤทธิรงค์ จังโกฏิ, วลัญช์ชยา เขตบำรุง และ สุวิชา ทวีสุข. (2567). การพัฒนารูปแบบการดำเนินงานในการประเมินผลกระทบด้านสุขภาพ เพื่อพัฒนานโยบาย สาธารณะขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น โดยใช้หลักฐานเชิงประจักษ์. รายงานการวิจัย. สำนักงานคณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติ.
วุฒิสาร ตันไชย. (2559). สมัชชาสุขภาพแห่งชาติ : พลวัตนโยบายสาธารณะแบบมีส่วนร่วม. สถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข.
สถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข. (2565). การทบทวนช่องว่างงานวิจัยสุขภาพภาคใต้. สถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข.
สำนักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ. (2560). แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ 12 (พ.ศ. 2560 - 2564). สำนักนายกรัฐมนตรี.
สุทธิพันธ์ จิตพิมลมาศ. (2563). ชู ‘งานวิจัยท่องเที่ยวชุมชน’ ช่วยฟื้นเศรษฐกิจหลังโควิด. สำนักงานคณะกรรมการส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและ นวัตกรรม.
สุรสิทธิ์ วชิรขจร. (2559). การประเมินการดำเนินงานของสภาองค์กรชุมชน. วารสารมนุษยศาสตร์สังคมศาสตร์มหาวิทยาลัยทักษิณ. 11(2), 31 - 58.
โสวัตรี ณ ถลาง. (2564). แนวความคิดและทฤษฎีมานุษยวิทยา. มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์.
อมรา พงศาพิชญ์. (2551). ความมั่นคงของมนุษย์: แนวคิดและประสบการณ์จากนานาชาติ. จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
อัญชลิตา สุวรรณะชฎ. (2565). ทฤษฎีพหุวัฒนธรรมนิยม ของ ชาร์ลส เทย์เลอร์. วารสาร มจร ปรัชญาปริทรรศน์, 5(2), 65 - 77.
อามีน สัสดีวงศ์. (2565). ปัจจัยที่ส่งผลต่อความสำเร็จในการดำเนินโครงการการส่งเสริมและพัฒนาผู้ประกอบการธุรกิจขนาดกลางและขนาดย่อม (SMEs) [วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต, มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์]. TU Digital Collections. https://digital.library.tu.ac.th/tu_dc/frontend/Info/item/dc:311514.
Commission on Human Security. (2003). Human Security Now : Protecting and Empowering People. United Nations Digital Library. https://digitallibrary.un.org/record/503749?v=pdf.
Dahlgren, G., & Whitehead, M. (1991). Policies and Strategies to Promote Social Equity in Health. Institute for Futures Studies. https://ideas.repec.org/p/hhs/ifswps/2007_014.html.
Kickbusch, I. (2007). Health Governance : The Health Society. In McQueen, D. V., Kickbusch, I., Potvin, L., Pelikan, J. M., Balbo, L., & Abel, T. (Eds.), Health and Modernity : The Role of Theory in Health Promotion (144 – 161). Springer. https://doi.org/10.1007/978-0-387-37759-9_9.
Nutbeam, D. (1998). Health Promotion Glossary. Health Promotion International, 13(4), 349 - 364. https://doi.org/10.1093/heapro/13.4.349.
Putnam, R. D., Leonardi, R., & Nonetti, R. Y. (1994). Making Democracy Work : Civic Traditions in Modern Italy. Princeton University Press.
Rhodes, R. A. W. (1997). Understanding Governance : Policy Networks, Governance, Reflexivity and Accountability. Open University.
Sotarauta, M., & Beer, A. (2017). Governance, Agency and Place Leadership : Lessons from a Cross-National Analysis. Regional Studies, 51(2), 210 - 223. https://doi.org/10.1080/00343404.2015.1119265.
Tadjbakhsh, S., & Chenoy, A. (2007). Human Security : Concepts and Implications. Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203965955.
United Nations Development Programme. (1994). Human Development Report 1994. Oxford University Press.
Wenger, E. (1998). Communities of Practice : Learning, Meaning, and Identity. Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/CBO9780511803932.
World Health Organization. (n.d.). The 1st International Conference on Health Promotion, Ottawa, 1986. https://www.who.int/teams/health-promotion/enhanced-wellbeing/first-global-conference.
World Health Organization. (2025). Social Determinants of Health. https://www.who.int/health-topics/social-determinants-of-health#tab=tab_1.
