การธำรงรักษาอัตลักษณ์การเทศน์แหล่อีสานประเพณีบุญผะเหวด : พื้นที่ต้นแบบทางวัฒนธรรม
บทคัดย่อ
งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1. วิเคราะห์รูปแบบ เทคนิค และวิธีการเทศน์แหล่อีสานงานประเพณีบุญผะเหวด จังหวัดร้อยเอ็ด 2. สังเคราะห์กระบวนการธำรงรักษาอัตลักษณ์การเทศน์แหล่อีสานงานประเพณีบุญผะเหวดจังหวัดร้อยเอ็ด และ 3. สร้างรูปแบบการพัฒนาพื้นที่ต้นแบบทางวัฒนธรรมประเพณีบุญผะเหวดจังหวัดร้อยเอ็ด โดยเป็นงานวิจัยเชิงคุณภาพ เก็บข้อมูลการวิจัยโดยการสัมภาษณ์กับกลุ่มผู้ให้ข้อมูลหลัก จำนวน 30 คน ได้แก่ กลุ่มพระนักเทศน์แหล่อีสาน จำนวน 5 รูป กลุ่มประชาชนหรือเยาวชน จำนวน 10 คน กลุ่มปราชญ์ชาวบ้าน ผู้นำชุมชน และผู้นำศาสนา จำนวน 10 คน และกลุ่มนักวิชาการหรือเจ้าหน้าที่สำนักงานพุทธศาสนา จำนวน 5 คน ซึ่งได้มาจากการคัดเลือกแบบเจาะจง และดำเนินการวิเคราะห์ข้อมูลโดยการวิเคราะห์เชิงเนื้อหาและตรวจสอบข้อมูลแบบสามเส้า ผลการวิจัย พบว่า 1. รูปแบบ เทคนิค และวิธีการเทศน์แหล่อีสานงานประเพณีบุญผะเหวด จังหวัดร้อยเอ็ด สามารถแบ่งออกได้ 2 รูปแบบ ได้แก่ การเทศน์แบบลำผะเหวดและการเทศน์แหล่ประยุกต์ ส่วนเทคนิคและวิธีการเทศน์แหล่อีสานงานประเพณีบุญผะเหวด จังหวัดร้อยเอ็ดมี 5 ลักษณะ ได้แก่ (1) รูปแบบการแสดงธรรมะ (2) เทคนิคการสื่อสาร (3) ปฏิสัมพันธ์กับผู้ฟัง (4) แก่นสาระแห่งธรรมะ และ (5) ลีลาการเทศน์หรือศิลป์แสดง 2. กระบวนการธำรงรักษาอัตลักษณ์การเทศน์แหล่อีสานงานประเพณีบุญผะเหวดจังหวัดร้อยเอ็ดพบว่า มี 5 ขั้นตอน ได้แก่ (1) การสร้างความตระหนักรู้ในคุณค่าของประเพณีและวัฒนธรรมให้แก่เยาวชน ประชาชน (2) การบันทึกองค์ความรู้การเทศน์แหล่อีสานประเพณีบุญผะเหวด (3) การสืบทอดและการสืบสานการเทศน์แหล่ (4) การปฏิบัติจริงในงานบุญผะเหวด และ (5) การสร้างเครือข่ายความร่วมมือ และ 3. รูปแบบการพัฒนาพื้นที่ต้นแบบทางวัฒนธรรมประเพณีบุญผะเหวดจังหวัดร้อยเอ็ด พบว่า มีรูปแบบสำคัญ 6 มิติ ได้แก่ (1) มิติการธำรงรักษา (2) มิติของการถ่ายทอดความรู้และภูมิปัญญา (3) มิติการสร้างมูลค่าเพิ่มของสินค้าประเพณีและวัฒนธรรม (4) มิติด้านการบริหารและการจัดการ (5) มิติด้านพื้นที่ต้นแบบ และ (6) มิติด้านการมีส่วนร่วมของกลุ่มผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย
Downloads
Article Details
รูปแบบการอ้างอิง
ประเภทบทความ
บทความวิจัย
Copyright & License
ลิขสิทธิ์ (c) 2025 วารสารศิลปะและวัฒนธรรมลุ่มแม่น้ำมูล
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
บทความทุกเรื่องที่ตีพิมพ์ในรูปแบบ เปิดให้เข้าถึง (Open Access) ภายใต้สัญญาอนุญาต CC BY-NC-ND 4.0 จะสามารถเข้าถึงได้ฟรีทันทีและอย่างถาวรสำหรับทุกคน โดยผู้อ่านสามารถอ่าน ดาวน์โหลด ทำสำเนา แจกจ่าย พิมพ์ ค้นหา หรือเชื่อมโยงไปยังบทความได้โดยไม่เสียค่าใช้จ่าย การใช้งานอนุญาตเฉพาะเพื่อวัตถุประสงค์ที่ไม่แสวงหากำไร (ไม่อนุญาตการใช้เพื่อการค้า) และต้องไม่ทำการดัดแปลงแก้ไขผลงาน (ไม่อนุญาตการดัดแปลง) การเข้าถึงไม่จำเป็นต้องขออนุญาตล่วงหน้าจากสำนักพิมพ์หรือผู้แต่ง ทั้งนี้ต้องมีการอ้างอิงถึงแหล่งตีพิมพ์ต้นฉบับอย่างถูกต้องและเหมาะสม
เอกสารอ้างอิง
กำไลทอง ปันนำ. (2543). ผลกระทบจากการจัดการสิ่งแวดล้อมศิลปกรรมที่มีต่อชุมชนในกำแพงเมืองเก่าเชียงแสน[วิทยานิพนธ์ปริญญาดุษฎีบัณฑิตไม่ได้ตีพิมพ์]. มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.
จำเนียร ทรงฤกษ์. (2554). พระศรีอาริย์จะมาเมื่อไรและพระพุทธเจ้า 9 พระองค์. มูลนิธิพ่อนวล แม่พัว ทรงฤกษ์.
ประทวน วันนิจ และ มนูญ สอนโพนงาม. (2565). วิกฤตวัฒนธรรมเปลี่ยนผ่านวิถีชีวิตสังคมไทยในยุคดิจิทัล.วารสารวนัมฎองแหรกพุทธศาสตรปริทรรศน์, 9(2), 117 - 126.
ประเวศ วะสี. (2539). เอกสารประกอบการประชุมคณะกรรมการดำเนินงานโดยภูมิปัญญาท้องถิ่นกับการพัฒนาหลักสูตร. ม.ป.ท.
ผ่องพรรณ ตรัยมงคลกูล และ สุภาพ ฉัตราภรณ์. (2555). การออกแบบการวิจัย (พิมพ์ครั้งที่ 7). สํานักพิมพ์มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์.
พรชัย ศรีสารคาม. (2538). บุญเดือน 4 บุญเดือน 5 ของอีสาน. สถาบันราชภัฏมหาสารคาม.
พระกิตติเอก ปาณิญา. (2560). การพัฒนากระบวนการฝึกเทศน์แหล่มหาชาติสำหรับพระภิกษุในพระพุทธศาสนา กระบวนการเทศน์แหล่มหาชาติของพระภิกษุในพระพุทธศาสนา [วิทยานิพนธ์ปริญญาดุษฎีบัณฑิต, มหาวิทยาลัยบูรพา]. DSpace Repository. https://buuir.buu.ac.th/xmlui/handle/1234567890/7234.
พระครูสุตสารพิมล (พิมพา ป.). (2549) . พิมพาแหล่มหาชาติ 13 กัณฑ์ สำนวนอีสาน (แหล่พระเวสสันดร) [168]. คลังนานาธรรม สังฆภัณฑ์.
พระบรรจบ ธีรวํโส (ศรีแพงมน). (2549). ศึกษาบทบาทและผลงานในการเผยแผ่พระพุทธศาสนาของพระครูสุตสารพิมล (พระมหาพิมพา ธมฺมทินฺโน) [วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต, มหาวิทยาลัยจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย]. Thesis Central Library Mahachulalongkornrajavidyalaya University. https://e-thesis.mcu.ac.th/thesis/3640.
พระปลัดอภิสิทธิ์ ธมฺมวุฑฺโฒ (สีพาแลว). (2564). พลวัตและการปรับตัวของการเทศน์แหล่อีสานในพื้นที่จังหวัดมหาสารคาม [วิทยานิพนธ์ปริญญาดุษฎีบัณฑิต, มหาวิทยาลัยจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย]. Thesis Central Library Mahachulalongkornrajavidyalaya University. https://e-thesis.mcu.ac.th/thesis/3390.
พระมณีพร ขฺนติสาโร (ซึ่งรัมย์). (2561). ศึกษาอิทธิพลประเพณีบุญเทศน์มหาชาติที่มีต่อพุทธศาสนิกชน อำเภอ ลำปลายมาศ จังหวัดบุรีรัมย์ [วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิตไม่ได้ตีพิมพ์]. มหาวิทยาลัยจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
พระราชวิจิตรปฏิภาณ. (2555). มหาชาติมหาเวสสันดรชาดก (ฉบับทรงเครื่อง). สถาบันบันลือธรรม.
รัชพล แย้มกลีบ. (2564). การพัฒนาเชิงพื้นที่จากทุนทางศิลปวัฒนธรรม กรณีวิสาหกิจชุมชนท่องเที่ยวเชิงนิเวศและวัฒนธรรม วิถีคนปลายบาง จังหวัดนนทบุรี. วารสารการพัฒนาชุมชนและคุณภาพชีวิต, 9(2), 300 - 308.
วัชรวุธ ศรีภูมิกุล. (2564). การเทศน์แหล่อีสานคณะอธิษฐานเสียงธรรม วัดสว่าง ตำบลหนองดก อำเภอกระนวน จังหวัดขอนแก่น [วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต, มหาวิทยาลัยมหาสารคาม]. DSpace at Mahasarakham University. http://202.28.34.124/dspace/handle/123456789/2298.
วิเชียร แสนมี. (2560). รูปแบบการเผยแผ่พระพุทธศาสนาด้วยการเทศน์แหล่อีสาน. วารสารภาษา ศาสนา และวัฒนธรรม, 6(2), 119 - 140.
สนิท สมัตรการ และ สุพรรณี ไชยอำพร. (2538). สังคมไทยภาวะปัจจุบันและแนวโน้มในอนาคต (พ.ศ. 2535 - 2550). สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาแห่งชาติ.
สมนึก บ่อชน. (2562). การสร้างสรรค์บทเทศน์และประเพณีบุญผะเหวดในจังหวัดร้อยเอ็ด [วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต, มหาวิทยาลัยมหาสารคาม]. DSpace at Mahasarakham University. http://202.28.34.124/dspace/handle/123456789/386.
สำนักงานประชาสัมพันธ์จังหวัดร้อยเอ็ด. (2564). บุญผะเหวดร้อยเอ็ด.https://roiet.prd.go.th/th/content/category/detail/id/233/iid/62543.
เสกสรรค์ สนวา และ พงศ์สวัสดิ์ ราชจันทร์. (2568). สถานที่จัดประเพณีการเทศน์ผะเหวดของชุมชน “วัดนันทิยาราม” [ภาพถ่าย]. การจัดเก็บส่วนบุคคล.
เสริมศักดิ์ ขุนพล. (2558). การศึกษาอัตลักษณ์ทางวัฒนธรรมความเชื่อของชุมชนเกาะยอ. วารสารปาริชาต, 28(3), 82 - 103.
อนุชา พิมพ์ศักดิ์. (2557). สำนักเทศน์เสียง อัตลักษณ์และการสืบทอดการเทศน์แหล่ทำนองอีกสาน. กระทรวงวัฒนธรรม.
อานันท์ กาญจนพันธุ์. (2555). อัตลักษณ์ ความหลากหลาย และพลวัตทางสังคมวัฒนธรรม. มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.
Hall, S. (2003). Cultural Identity and Diaspora. In Braziel, J., & Mannur, A. (Eds.), Theorizing Diaspora : A Reader (155 - 172). Blackwell.
Hawkes, J. (2001). The Fourth Pillar of Sustainability : Culture’s Essential Role in Public Planning. Common Ground Publishing.
