กระบวนการสร้างสรรค์นวัตกรรมนาฏศิลป์บำบัดในการพัฒนาคุณภาพชีวิตด้านความผาสุกของผู้สูงอายุในเขตจังหวัดสุรินทร์ ผ่านการสอนนาฏศิลป์พื้นเมืองชุด “เรือมอันเร”
บทคัดย่อ
งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ (1) ศึกษากระบวนการสร้างสรรค์นวัตกรรมนาฏศิลป์บำบัดในการพัฒนาคุณภาพชีวิตด้านความผาสุกของผู้สูงอายุในจังหวัดสุรินทร์ ผ่านการสอนนาฏศิลป์พื้นเมืองชุด “เรือมอันเร” และ (2) เพื่อศึกษาความเห็นของผู้สูงอายุต่อการใช้นวัตกรรมนาฏศิลป์บำบัดในการพัฒนาคุณภาพชีวิตด้านความผาสุก ผ่านการสอนนาฏศิลป์พื้นเมืองชุด “เรือมอันเร” โดยใช้ระเบียบวิธีวิจัยแบบผสมผสาน (Mixed Methods Research) ประกอบด้วยการวิจัยเชิงคุณภาพและการวิจัยเชิงกึ่งทดลอง การวิจัยเชิงคุณภาพ เก็บข้อมูลจากผู้ให้ข้อมูลสำคัญจำนวน 20 คน แบ่งเป็น (1) กลุ่มผู้นำชุมชน ปราชญ์ท้องถิ่น ศิลปินพื้นบ้าน ผู้เชี่ยวชาญด้านวัฒนธรรม และครูผู้สอนนาฏศิลป์ จำนวน 10 คน และ (2) กลุ่มผู้ปฏิบัติ จำนวน 10 คน โดยใช้การสัมภาษณ์เชิงลึกและการสนทนากลุ่ม จากนั้นวิเคราะห์ข้อมูลเชิงเนื้อหาเพื่อนำไปออกแบบนวัตกรรมนาฏศิลป์บำบัด ส่วนการวิจัยเชิงกึ่งทดลอง ดำเนินการกับผู้สูงอายุจำนวน 45 คน อายุ 60 ปีขึ้นไป คัดเลือกแบบเฉพาะเจาะจงตามความสมัครใจและความพร้อมด้านร่างกายและจิตใจ เครื่องมือที่ใช้ ได้แก่ (1) แบบสอบถามความคิดเห็นต่อกระบวนการสร้างสรรค์นวัตกรรม (2) แบบสอบถามความคิดเห็นต่อผลการใช้นวัตกรรม และ (3) แบบประเมินดัชนีชี้วัดความสุขคนไทยฉบับ 15 ข้อ โดยเก็บข้อมูลก่อนและหลังเข้าร่วมกิจกรรม ผลวิจัยพบว่า กระบวนการสร้างสรรค์นวัตกรรมนาฏศิลป์บำบัดประกอบด้วย 6 ขั้นตอน ได้แก่ (1) การศึกษาภูมิหลังและองค์ประกอบการแสดง (2) การจัดการเรียนการสอนรายวิชา “การแสดงท้องถิ่นสุรินทร์” (3) การพัฒนาคู่มือการสอนนาฏศิลป์ (e-book) (4) การตรวจสอบโดยผู้เชี่ยวชาญ (5) การออกแบบนวัตกรรมการสอนนาฏศิลป์พื้นเมืองผ่านสื่อดิจิทัลตามกระบวนการ ADDIE (6) การจัดทำคู่มือ e-book ฉบับสมบูรณ์ และ (7) การจัดทำวิดีทัศน์เผยแพร่ ผลการวิเคราะห์คะแนนความผาสุกพบว่า ภายหลังเข้าร่วมกิจกรรม ผู้สูงอายุมีคะแนนความผาสุกสูงกว่าก่อนเข้าร่วมอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .01 นอกจากนี้ ผู้สูงอายุมีความคิดเห็นต่อนวัตกรรมนาฏศิลป์บำบัดอยู่ในระดับ “มากที่สุด” โดยประเด็นที่ได้รับการประเมินในระดับสูง ได้แก่ ความเหมาะสมของรูปแบบกิจกรรม ความภาคภูมิใจในวัฒนธรรมท้องถิ่น และการส่งเสริมสัมพันธภาพทางสังคม สะท้อนให้เห็นว่า นวัตกรรมนาฏศิลป์บำบัดชุด “เรือมอันเร” มีศักยภาพและความเหมาะสมในการส่งเสริมคุณภาพชีวิตด้านความผาสุกของผู้สูงอายุในจังหวัดสุรินทร์อย่างต่อเนื่องและยั่งยืน
Downloads
Article Details
รูปแบบการอ้างอิง
ประเภทบทความ
บทความวิจัย
Copyright & License
ลิขสิทธิ์ (c) 2025 วารสารศิลปะและวัฒนธรรมลุ่มแม่น้ำมูล
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
บทความทุกเรื่องที่ตีพิมพ์ในรูปแบบ เปิดให้เข้าถึง (Open Access) ภายใต้สัญญาอนุญาต CC BY-NC-ND 4.0 จะสามารถเข้าถึงได้ฟรีทันทีและอย่างถาวรสำหรับทุกคน โดยผู้อ่านสามารถอ่าน ดาวน์โหลด ทำสำเนา แจกจ่าย พิมพ์ ค้นหา หรือเชื่อมโยงไปยังบทความได้โดยไม่เสียค่าใช้จ่าย การใช้งานอนุญาตเฉพาะเพื่อวัตถุประสงค์ที่ไม่แสวงหากำไร (ไม่อนุญาตการใช้เพื่อการค้า) และต้องไม่ทำการดัดแปลงแก้ไขผลงาน (ไม่อนุญาตการดัดแปลง) การเข้าถึงไม่จำเป็นต้องขออนุญาตล่วงหน้าจากสำนักพิมพ์หรือผู้แต่ง ทั้งนี้ต้องมีการอ้างอิงถึงแหล่งตีพิมพ์ต้นฉบับอย่างถูกต้องและเหมาะสม
เอกสารอ้างอิง
กนกวรรณ กาญจนนิกร. (2560). ผลของโปรแกรมกลุ่มบำบัดด้วยงานศิลปะต่อความผาสุกของผู้สูงอายุที่เป็นเบาหวานชนิดที่ 2 และมีภาวะซึมเศร้า. วารสารการพยาบาลและการดูแลสุขภาพ, 36(1), 23 - 32.
จรัญญา วงษ์พรหม. (2558). การมีส่วนร่วมของชุมชนเพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิตผู้สูงอายุ. Veridian E-Journal Silpakorn University, 8(3), 41 - 54.
ธัญชนก ลีธีระ. (2564). ผลของโปรแกรมอัตลิขิตต่อความผาสุกทางจิตของผู้ดูแลผู้ป่วยมะเร็งที่ได้รับการรักษาแบบประคับประคอง [วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต, มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์]. TU Digital Collections. https://digital.library.tu.ac.th/tu_dc/frontend/Info/item/dc:272076.
ประวิทย์ ฤทธิ์บุลย์ และ พัชราภัณฑ์ ไชยสังข์. (2566). การพัฒนารูปแบบกิจกรรมการออกกำลังกายโดยใช้ท่านาฏศิลป์ประยุกต์สำหรับผู้สูงอายุ. Silpakorn University e-Journal (Social Sciences, Humanities, and Arts), 43(6), 91 - 105. https://doi.org/10.14456/sujthai.2023.48.
พิณธร ปรัชญานุสรณ์. (2548). ผลของนาฏกรรมบำบัดต่อคุณภาพการนอนหลับของผู้สูงอายุในชมรมผู้สูงอายุ [วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต, จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย]. Chula Digital Collections. https://digital.car.chula.ac.th/chulaetd/43616.
ระวิวรรณ วรรณวิไชย. (2554). นาฏยศิลป์เพื่อเด็กที่มีความบกพร่องทางการได้ยิน [วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต, จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย]. Chula Digital Collections. https://digital.car.chula.ac.th/chulaetd/72582.
วิสาขา แซ่อุ้ย. (2560). การเคลื่อนไหวบำบัด : กิจกรรมพัฒนาผู้สูงอายุ, วารสารศิลปกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 3(2) 1 - 12.
วิภาพร ปลั่งกลาง. (2566). การพัฒนาทักษะการเคลื่อนไหวในผู้ป่วยโรคพาร์กินสันโดยการใช้กิจกรรมนาฏศิลป์บำบัดตามทฤษฎี LSVT BIG. วารสารสังคมศาสตร์และวัฒนธรรม, 7(7), 155 - 168.
ศิริพร สุเมธารัตน์. (2553). ประวัติศาสตร์ท้องถิ่นเมืองสุรินทร์. คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัย
ราชภัฏสุรินทร์.
สำนักงานพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์จังหวัดสุรินทร์. (2566). รายงานสถานการณ์ทางสังคมจังหวัดสุรินทร์ ประจำปี 2566. สำนักงานพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์จังหวัดสุรินทร์. https://share.google/1iZFy7S53b2ttwAhf
สำนักงานสถิติแห่งชาติ. (2567). การสำรวจประชากรสูงอายุในประเทศไทย พ.ศ. 2567. สำนักงานสถิติแห่งชาติ. https://www.nso.go.th/nsoweb/storage/survey_detail/2025/20241209145003_27188.pdf.
สำนักงานสถิติจังหวัดสุรินทร์. (2566). ไม่ทิ้งใครไว้ข้างหลัง ในโลกของ “สังคมผู้สูงอายุ”. สำนักงานสถิติจังหวัดสุรินทร์. https://surin.nso.go.th/images/PDF_Plan/oldner.pdf.
สุรพล วิรุฬห์รักษ์. (2547). หลักการแสดงนาฏศิลป์ปริทรรศน์. สำนักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
อัชราพร สุขทอง. (2555). การพัฒนากระบวนการแสดงเรือมตรุษโดยการถอดความรู้จากการละเล่นในงานสงกรานต์ของกลุ่มชาติพันธุ์ไทย - เขมรในจังหวัดสุรินทร์. วารสารศิลปะและวัฒนธรรมลุ่มแม่น้ำมูล, 7(1), 22 - 36. https://doi.org/10.14456/acj.2012.2
Bradburn, N. M. (1969). The Structure of Psychological Well-being. Aldine.
Cohen, G. D., Perlstein, S., Chapline, J., Kelly, J., Firth, K. M., & Simmens, S. (2006). The Impact of Professionally Conducted Cultural Programs on the Physical Health, Mental Health, and Social Functioning of Older Adults. The Gerontologist, 46(6), 726 - 734. https://doi.org/10.1093/geront/46.6.726
Harris, D. A. (2007). Dance/Movement Therapy Approaches to Fostering Resilience and recovery among African adolescent torture survivors. Torture, 17(2), 134-55.
Knowles, M. S. (1980). The Modern Practice of Adult Education : From Pedagogy to Andragogy (Rev. ed.). Follett.
Lawton, M. P. (1983). Environment and Other Determinants of Well-being in Older People.
The Gerontologist, 23(4), 349 - 357. https://doi.org/10.1093/geront/23.4.349.
Merriam, S. B., & Bierema, L. L. (2013). Adult Learning : Linking Theory and Practice. Jossey-Bass.
Noice, T., Noice, H., & Kramer, A. F. (2014). Participatory Arts for Older Adults : A Review of Benefits and Challenges. The Gerontologist, 54(5), 741 - 753. https://doi.org/10.1093/geront/gnt138.
