การประยุกต์โยนิโสมนสิการในการเสพสื่อออนไลน์เพื่อแก้วิกฤตศรัทธาในพระพุทธศาสนา

บทคัดย่อ

สื่อออนไลน์ในสังคมไทยร่วมสมัยได้กลายเป็นช่องทางสำคัญในการเผยแพร่ข้อมูลเกี่ยวกับสถาบันสงฆ์ เนื้อหาที่ถูกนำเสนออย่างเร่งด่วนมักขาดข้อมูลประกอบที่ครบถ้วน และเร้าอารมณ์ผู้รับสารอย่างง่ายดาย สิ่งนี้นำไปสู่ความเข้าใจที่คลาดเคลื่อน และส่งผลกระทบในวงกว้างต่อความไว้วางใจที่สังคมมีต่อสถาบันสงฆ์ การรับรู้ที่ตั้งอยู่บนข้อมูลไม่ครบถ้วนนี้จึงมีแนวโน้มสร้างความสั่นคลอนในมิติที่ลึกกว่ากระแสสื่อสังคมออนไลน์

บทความวิชาการนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาและนำเสนอแนวทางการสร้างภูมิคุ้มกันทางปัญญา แก่สาธารณชนในการบริโภคสื่อเกี่ยวกับสถาบันสงฆ์ โดยใช้วิธีการประยุกต์ใช้หลักโยนิโสมนสิการกับบริบทของสังคมดิจิทัล โดยเน้นการพิจารณาปัญหาควบคู่กับหลักการปกครองคณะสงฆ์ จากการศึกษาพบว่า การพิจารณาปัญหานี้จำเป็นต้องทำความเข้าใจโครงสร้างการปกครองคณะสงฆ์และกระบวนการพิจารณาอธิกรณ์ตามพระธรรมวินัยควบคู่กัน ซึ่งเป็นกลไกตรวจสอบภายในที่มักไม่ปรากฏในการนำเสนอข่าวสั้น ภายใต้บริบทดังกล่าว การประยุกต์ใช้หลักธรรม “โยนิโสมนสิการ” จึงมีความสำคัญในฐานะกรอบความคิดที่ช่วยให้ผู้รับสารตรวจสอบข้อมูลอย่างรอบด้าน ตั้งคำถามต่อความครบถ้วนของข้อเท็จจริง และพิจารณาความสัมพันธ์ของเหตุปัจจัยอย่างเป็นระบบ

การไตร่ตรองตามหลักโยนิโสมนสิการช่วยให้ผู้รับสารชะลอการตอบสนองทางอารมณ์ แยกแยะพฤติกรรมของบุคคลออกจากบทบาทของสถาบัน และลดโอกาสของการด่วนสรุปจากข้อมูลไม่สมบูรณ์ ผลที่คาดว่าจะเกิดขึ้น คือ การเพิ่มความแม่นยำในการตีความข่าวสาร การเสริมสร้างความเข้าใจที่สมดุลระหว่างสังคมและสถาบันสงฆ์ และการพัฒนาภูมิคุ้มกันทางปัญญาที่เหมาะสมกับสังคมดิจิทัลร่วมสมัย ซึ่งเป็นรากฐานสำคัญของการธำรงความมั่นคงของพระพุทธศาสนาในระยะยาว

บทความนี้ได้นำเสนอข้อค้นพบใน 6 ด้าน ได้แก่1) การวิเคราะห์บริบทและปัญหาเกี่ยวกับสื่อออนไลน์และความศรัทธา 2) โครงสร้างการปกครองคณะสงฆ์และกระบวนการพิจารณาอธิกรณ์ 3) ผลของสื่อออนไลน์ต่อการรับรู้และปฏิกิริยาของสาธารณชนที่สัมพันธ์กับความศรัทธา 4) หลักธรรมโยนิโสมนสิการในฐานะ กรอบความคิดในการพิจารณาข่าวสาร 5) การประยุกต์ใช้หลักโยนิโสมนสิการเพื่อสร้างความรอบคอบและสมดุลในการเสพสื่อออนไลน์และ 6) สรุปผล อภิปรายข้อค้นพบ ประโยชน์ที่คาดว่าจะได้รับ รวมถึงองค์ความรู้ใหม่ที่เกิดจากการศึกษา