การศึกษาและพัฒนาผลิตภัณฑ์ต้นแบบจากเอกลักษณ์ภูมิปัญญาการแกะสลักหนังวัว  ตำบลคลองไก่เถื่อน อำเภอคลองหาด จังหวัดสระแก้ว

สุนิสา  จันทร์เลขา; จันทร์เพ็ญ  วรรณารักษ์; ฐิติธนา  ไตรสิทธิ์

doi:10.60101/jla.2025.6.2.8156

ผู้แต่ง

สุนิสา จันทร์เลขา สาขาวิชาการตลาด วิทยาลัยชุมชนสระแก้ว
จันทร์เพ็ญ วรรณารักษ์ สาขาวิชาการตลาด คณะบริหารธุรกิจและเทคโนโลยีสารสนเทศ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลสุวรรณภูมิ
ฐิติธนา ไตรสิทธิ์ สาขาวิชาการบัญชี คณะบริหารธุรกิจและเทคโนโลยีสารสนเทศ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลสุวรรณภูมิ

DOI:

https://doi.org/10.60101/jla.2025.6.2.8156

คำสำคัญ:

การแกะสลักหนังวัว , ภูมิปัญญาท้องถิ่น , การพัฒนาผลิตภัณฑ์ , การวิจัยแบบมีส่วนร่วม , อัตลักษณ์ทางวัฒนธรรม

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์คือ (1) ศึกษาองค์ความรู้และวิเคราะห์เอกลักษณ์ของภูมิปัญญาการแกะสลักหนังวัวในตำบลคลองไก่เถื่อน อำเภอคลองหาด จังหวัดสระแก้ว (2) ศึกษาความคิดเห็นและความต้องการของผู้บริโภคกลุ่มสินค้าไลฟ์สไตล์ที่มีต่อผลิตภัณฑ์จากการแกะสลักหนังวัว และ (3) พัฒนาต้นแบบผลิตภัณฑ์โดยกระบวนการมีส่วนร่วมของชุมชนและผู้เชี่ยวชาญ เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพแบบมีส่วนร่วม รวบรวมข้อมูลด้วยการสัมภาษณ์เชิงลึก การสนทนากลุ่ม และการระดมสมอง กับผู้ให้ข้อมูลหลัก นำข้อมูลที่ได้มาถอดเทปแบบคำต่อคำและใช้การวิเคราะห์เนื้อหา เพื่อสรุปประเด็นสำคัญตามวัตถุประสงค์ของการวิจัย ผลการวิจัยพบว่า 1) องค์ความรู้และภูมิปัญญาการแกะสลักหนังวัว มีรากฐานจากศิลปะหนังตะลุงของจังหวัดพัทลุง ได้รับการปรับประยุกต์ให้เหมาะสมกับบริบทท้องถิ่นภาคตะวันออก ในด้านลวดลาย เทคนิค และการถ่ายทอดความรู้ เน้นบูรณาการอัตลักษณ์เชิงพื้นที่ของจังหวัดสระแก้ว ได้แก่ ลวดลายหน้ากาลและหน้าคนจากปราสาทสด๊กก๊อกธม และลายผีเสื้อจากอุทยานแห่งชาติปางสีดา มาประยุกต์ใช้ในการออกแบบผลิตภัณฑ์แกะสลักหนังวัว ส่งผลให้เกิดเอกลักษณ์ใหม่ที่สะท้อนทั้งคุณค่าทางศิลปวัฒนธรรมและอัตลักษณ์ท้องถิ่นร่วมสมัย ในส่วนของปัญหาพบว่า มีการสืบทอดภูมิปัญญาที่ลดลง ความนิยมของผู้บริโภคที่เสื่อมถอย และปัญหาด้านวัสดุและต้นทุนการผลิต 2) ผู้บริโภคมีแนวโน้มสนใจผลิตภัณฑ์แกะสลักหนังวัว ที่สะท้อนอัตลักษณ์ท้องถิ่นของจังหวัด โดยเฉพาะลายปราสาทสด๊กก๊อกธมและลายผีเสื้อจากปางสีดา ต้องการให้พัฒนาเป็นผลิตภัณฑ์ที่ใช้ได้จริงและเป็นของที่ระลึก เช่น พัด พวงกุญแจ โคมไฟ และของตกแต่งบ้าน 3) ผลการพัฒนาผลิตภัณฑ์ต้นแบบ 3 ผลิตภัณฑ์สะท้อนความโดดเด่นโดยกระบวนการมีส่วนร่วมได้แก่พัด ผีเสื้อสตาฟ และโคมไฟ

เอกสารอ้างอิง

กรมส่งเสริมวัฒนธรรม. (2565). รายงานการสำรวจภูมิปัญญาท้องถิ่นจังหวัดสระแก้ว. กระทรวงวัฒนธรรม.

กิตติยา ฤทธิภักดี. (2563). การประยุกต์ลวดลายจากหนังตะลุงเพื่อสร้างสรรค์ผลิตภัณฑ์ร่วมสมัย. วารสารศิลปกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น, 22(2), 45–60.

โกวิท วงศ์สุรวัฒน์. (2566). อัตลักษณ์ของไทยเปลี่ยนไปแล้ว. มติชนออนไลน์. https://www.matichon.co.th/ columnists/news_4109069

ข่าวสด. (2567). รู้จัก "Golden Boy" ประติมากรรมสำริดล้ำค่า อายุเกือบ 1,000 ปี. https://www.khaosod.co.th/ special-stories/news_8242019

จักรกฤษณ์ ดาวไธสง. (2552). ภูมิปัญญาท้องถิ่น. http://www.pm.ac.th/jk/social/index2.5.htm

เทศบาลตำบลคลองไก่เถื่อน. (2567). รายงานแผนยุทธศาสตร์การส่งเสริมและพัฒนาภูมิปัญญาท้องถิ่น. สำนักงานเทศบาล.

นิธิ เอียวศรีวงศ์. (2564). ความขัดแย้งทางอัตลักษณ์. มติชนสุดสัปดาห์. https://www.matichonweekly.com/ column/article_474398

ปิ่น บุตรี. (2565). อะเมซิ่ง “ปางสีดา” ตื่นตา “อาณาจักรผีเสื้อแห่งผืนป่าตะวันออก” ถิ่นมรดกโลกเลื่องชื่อ. https://mgronline.com/travel/detail/9650000073238

พีรศักดิ์ รัตนะ. (2563). การออกแบบและพัฒนาผลิตภัณฑ์เพื่อสร้างมูลค่าเพิ่ม. วารสารวิชาการการจัดการ มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนคร, 11(1), 25–36.

ศิริวรรณ เสรีรัตน์ และคณะ. (2557). การบริหารการตลาดยุคใหม่. ธีระฟิล์ม แอนด์ไซเท็กซ์.

สุวัฒน์ กลิ่นสกุล. (2565). การส่งต่ออัตลักษณ์ทางวัฒนธรรมผ่านคุณค่าด้านสุนทรียศาสตร์. วารสารมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏสุราษฎร์ธานี, 7(2), 1–15.

สำนักงานพัฒนาชุมชนจังหวัดสระแก้ว. (2566). รายงานการขับเคลื่อนสินค้า OTOP เชิงวัฒนธรรม ตำบลคลองไก่เถื่อน. กระทรวงมหาดไทย.

อ้อยทิพย์ พลศรี. (2545). ศิลปะการแกะสลักหนังตะลุงภาคใต้. คณะศิลปกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏนครศรีธรรมราช.

Bergold, J., & Thomas, S. (2012). Participatory research methods: A methodological approach in motion. Forum Qualitative Sozialforschung / Forum: Qualitative Social Research, 13(1), Article 30. https://doi.org/10.17169/fqs-13.1.1801

Choktaweesap, N., & Choktaweesap, P. (2021). Transforming Thai cultural art features into modern product design. Kasetsart Journal of Social Sciences, 42(3), 1–7.

Foucault, M. (1980). Power/knowledge: Selected interviews and other writings, 1972–1977. Harvester Press.

Hall, S. (1990). Cultural identity and diaspora. In J. Rutherford (Ed.), Identity: Community, Culture, Difference (pp. 222–237). Lawrence & Wishart.

Howkins, J. (2001). The creative economy: How people make money from ideas. Penguin.

Kotler, P., & Keller, K. L. (2016). Marketing management (15th ed.). Pearson Education.

Phongphit, S., & Chaiyasit, N. (2024). Creative products based on local wisdom derived from mural paintings of Suphan Buri Province, Thailand. Harmonia: Journal of Arts Research and Education, 24(1), 1–10.

Sae-Wang, R. (2023). Cultural heritage management in Thailand: Common barrier and the possible way to survive. Humanities, Arts and Social Sciences Studies, 25(2), 133–160.

Schiffman, L. G., & Wisenblit, J. L. (2019). Consumer behavior (12th ed.). Pearson Education.

Sornlertlamvanich, V., & Chaiyasit, N. (2023). Integration of local cultural knowledge in the community products design and development. Ecohumanism, 3(1), 1–15.

Suksikarn, R., & Suksikarn, J. (2024). Craft-design collaboration: Designing and developing products from banana fibers through community participation. Archives of Design Research, 37(5), 197–218.

Trott, P. (2021). Innovation management and new product development (7th ed.). Pearson Education Limited.

Ulrich, K. T., & Eppinger, S. D. (2016). Product design and development (6th ed.). McGraw-Hill Education.

UNCTAD. (2010). Creative economy report 2010: Creative economy – A feasible development option. United Nations. https://doi.org/10.18356/8d76f0c9-en

Urde, M. (2013). The corporate brand identity matrix. Journal of Brand Management, 20(9), 742–761. https://doi.org/10.1057/bm.2013.12

Wheeler, A. (2017). Designing brand identity: An essential guide for the whole branding team (5th ed.). Wiley.